Zgodnie z pierwotną wersją projektu ustawy, stosowanie omawianych przepisów miało zostać odroczone z mocą wsteczną tj. miały one zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2023 r. Podatku minimalnego nie płaci się bowiem w formie zaliczek, tylko na koniec roku podatkowego – w konsekwencji do tej pory nie zapłaciła go jeszcze żadna firma.
Odroczenie funkcjonowania przepisów
Mając na uwadze nadchodzącą recesję, Ministerstwo Finansów zdecydowało się na odroczenie ww. regulacji o jeszcze jeden rok – wobec tego podatek minimalny będzie funkcjonował od 1 stycznia 2024 r. (zmieniony nowy art. 38hb, który zostanie dodany do ustawy o CIT).
Niekorzystne dla podatników będzie z kolei zwiększenie z 1% do 2% wskaźnika dochodowości, ponieważ oznacza to, że większa ich liczba będzie podlegać podatkowi minimalnemu. Ministerstwo Finansów mogłoby również rozważyć uchylenie omawianych regulacji ze względu na trudności gospodarcze czy poziom ich skomplikowania – tak jak to miało miejsce w przypadku przepisów dot. „ukrytej dywidendy”.
Ponadto, w przypadku podatników, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2024 r. a zakończy się po dniu 31 grudnia 2023 r., zwolnienie z podatku minimalnego będzie miało zastosowanie do końca tego roku podatkowego.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu: „(…) w obliczu trwającego konfliktu zbrojnego na Ukrainie i związanych z nim, już obecnie odczuwalnych, negatywnych konsekwencji dla gospodarki, jak również mając na uwadze widoczne nadal w niektórych obszarach skutki gospodarcze pandemii, a także liczne apele działających w obrocie podmiotów gospodarczych, dotychczasowe uzasadnienie dla wprowadzenia omawianej regulacji zostało ponownie przeanalizowane i poddane ocenie.”.
Przyczyna wprowadzania regulacji
Ministerstwo Finansów uważa, iż sytuacja w której podatnicy osiągają i wykazują każdego roku bardzo niski dochód z działalności operacyjnej albo ponoszą w dłuższym okresie stratę z takiej działalności, w przypadku gdy wykazują znaczne obroty, jest nie do zaakceptowania z punktu widzenia skali tej działalności jak i realiów gospodarki rynkowej.
Zdaniem organów podatkowych, podmiot ponoszący straty nie powinien zatem w dłuższej perspektywie funkcjonować na rynku. W przypadku jednak gdy pomimo wskazanych uwarunkowań (a więc trwałego ponoszenia straty podatkowej lub wykazywania bardzo niskiego dochodu) podatnik wciąż prowadzi działalność, może to oznaczać wykorzystywanie przez niego działań optymalizacyjnych. Z punktu widzenia budżetu państwa uznano więc za konieczne wprowadzenie regulacji ukierunkowanych na zminimalizowanie ewentualnych tego rodzaju praktyk, mogących skutkować zmniejszaniem zobowiązań podatkowych poprzez zaniżanie dochodu podatkowego.
Organy podatkowe zauważają, że instrumentami, które często służą korporacjom do transferowania zysków między podmiotami powiązanymi są np.:
- opłaty za korzystanie z praw własności intelektualnej,
- odsetki od udzielonych pożyczek czy
- płatności za świadczone usługi zarządcze.
Ministerstwo Finansów w celu przeciwdziałania luce budżetowej w podatku CIT planuje więc aby zaczął funkcjonować minimalny podatek dochodowego.
Skomplikowana konstrukcja podatku – założenia pierwotne i zmodyfikowane
Przewidziany minimalny podatek dochodowy w wysokości 10% podstawy opodatkowania dedykowany jest spółkom będącym polskimi rezydentami, a także podatkowym grupom kapitałowym, które w szczególności:
- ponoszą straty ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych albo
- wykazują określony niski wskaźnik dochodowości w ramach działalności operacyjnej - tj. udział dochodów w przychodach stanowiący nie więcej niż 2% (w pierwszej wersji projektu 1% - nastąpiło więc poszerzenie grona podatników).
Dla celów wyliczania ww. straty oraz wskaźnika dochodowości nastąpi poszerzenie kategorii wyłączeń m.in. o:
- koszty uzyskania przychodu stanowiące opłatę z tytułu umowy leasingu środków trwałych,
- 20% kosztów uzyskania przychodu związanych np. z wypłatą wynagrodzeń ze stosunku pracy, wpłat do PPK, składek na Fundusz Pracy, składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
- wzrost kosztów uzyskania przychodów z tytułu zakupu energii elektrycznej, cieplnej lub gazu przewodowego,
- przychody oraz koszty uzyskania przychodów stanowiące wartość należności handlowych zbywanych na rzecz podmiotów z branży faktoringowej,
- wartość podatku akcyzowego, podatku od sprzedaży detalicznej, podatku od gier, opłaty paliwowej oraz opłaty emisyjnej.
Podstawą opodatkowania będzie, co do zasady, suma określonych w przepisach wielkości, na którą będą składać się łącznie:
- 1,5% wartości przychodów ze źródła przychodów innych niż z zysków kapitałowych (dotychczas 4%),
- poniesione na rzecz podmiotów powiązanych koszty finansowania dłużnego przekraczające 30% podatkowej EBITDA liczonej według ustawowego wzoru,
- poniesionych pośrednio lub bezpośrednio na rzecz podmiotów powiązanych (lub podmiotów z państwa lub terytorium stosującego szkodliwą konkurencję podatkową) kosztów nabycia określonych usług lub praw niematerialnych (np. autorskie prawa majątkowe, licencje, know-how, usług doradcze, badania rynku, reklamowe, zarządzania) przekraczających o 3 mln zł wartość 5% podatkowej EBITDA liczonej według ustawowego wzoru.
Początkowo do podstawy opodatkowania miała się wliczać również wartość odroczonego podatku dochodowego wynikająca z ujawnienia w rozliczeniach podatkowych niepodlegającej dotychczas amortyzacji WNiP, w zakresie skutkującym zwiększeniem zysku brutto (lub zmniejszeniem straty brutto). W projekcie ustawy uchylono jednak tę regulację.
Resort w obecnie obowiązujących przepisach wyłączył pewną kategorię podmiotów, do których powyższe regulacje zdaniem fiskusa nie powinny mieć zastosowania. Należą do nich w szczególności:
- podatnicy rozpoczynający prowadzenie działalności w pierwszych 3 latach,
- przedsiębiorstwa finansowe (katalog zamknięty podmiotów określony w art. 15c ust. 16 ustawy o CIT),
- podatnicy, którzy wykazali 30% spadek przychodów w stosunku do przychodów roku poprzedniego,
- podmioty funkcjonujące w prostej strukturze organizacyjnej, bez powiązań mogących skutkować działaniami optymalizacyjnymi (np. w przypadku, gdy osoba fizyczna jest jedynym udziałowcem/akcjonariuszem/wspólnikiem spółki),
- spółki energetyczne, wydobywcze (wydobywające kopaliny – węgiel, miedź) oraz zajmujące się międzynarodowym transportem morskim lub lotniczym (czyli np. LOT). W większości są to obecnie spółki z udziałem Skarbu Państwa.
Do powyższego katalogu zostaną dodane m.in.:
- spółki komunalne,
- mali podatnicy, czyli o przychodach rocznych nieprzekraczających w poprzednim roku podatkowym kwoty 2 mln euro,
- podatnicy postawieni w stan upadłości, likwidacji lub objęci postępowaniem restrukturyzacyjnym,
- podatnicy, których rentowność podatkowa w jednym z trzech ostatnich lat podatkowych przekraczała 2%.
Planowane zmiany w podatku minimalnym należy ocenić pozytywnie – szczególnie w zakresie odroczenia terminu wdrożenia funkcjonowania podatku, zwiększenia katalogu wyłączeń dot. wskaźnika dochodowości, zwiększenia katalogu wyłączeń podmiotowych czy zmniejszenia z 4% do 1,5% wartości przychodów stanowiących część składową podstawy opodatkowania.
Niekorzystne dla podatników będzie z kolei zwiększenie z 1% do 2% wskaźnika dochodowości, ponieważ oznacza to, że większa ich liczba będzie podlegać podatkowi minimalnemu. Ministerstwo Finansów mogłoby również rozważyć uchylenie omawianych regulacji ze względu na trudności gospodarcze czy poziom ich skomplikowania – tak jak to miało miejsce w przypadku przepisów dot. „ukrytej dywidendy”. Pozostaje więc czekać na ostateczną wersję projektu ustawy.
