languageRU      languageEN      internationalInternational        phoneZadzwoń do nas: 22 276 61 80

Jesteś tutaj:Start/O RB/Doradztwo Prawne i Podatkowe RB Biuletyn/Numer 14 - Doradztwo Prawne i Podatkowe RB Biuletyn/Instytucje legalnego zatrudnienia cudzoziemców w Polsce
piątek, 18 październik 2019 08:55

Instytucje legalnego zatrudnienia cudzoziemców w Polsce

Obowiązujące przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców są bardzo skomplikowane. Jak się okazuje, polski prawodawca dość daleko ingeruje metodami administracyjno-prawnymi w sferę stosunków zatrudnienia, w których osobą wykonującą pracę jest cudzoziemiec. Dotyczy to nie tylko samych cudzoziemców, lecz również podmiotów korzystających z ich pracy. Obcokrajowcy, w zakresie świadczenia pracy, podzieleni zostali na dwie grupy – tych, których prawa w zakresie zatrudnienia zrównane są z prawami obywateli polskich, i pozostałych, którzy podlegają szeregowi ograniczeń. Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie katalogu ograniczeń, z którymi zmagają się cudzoziemcy z państw trzecich, zamierzający podjąć legalną pracę w Polsce.

 

1. Wprowadzenie

Podstawowym aktem prawnym regulującym mechanizmy legalnego dopuszczenia cudzoziemców do polskiego rynku pracy jest ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy1 (dalej jako: Ustawa o promocji zatrudnienia). Ustawa ta ma bezpośredni związek z innym aktem prawnym, który bezpośrednio rzutuje na legalność pracy cudzoziemców w Polsce, czyli ustawą z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach2 (dalej jako: Ustawa o cudzoziemcach). Ten drugi akt prawny służy opisaniu sposobów legalnego pobytu cudzoziemców w RP. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ legalne wykonywanie pracy przez cudzoziemca nastąpi dopiero w trakcie legalnego przebywania takiej osoby na terytorium Polski. W art. 2 ust. 1 pkt 14 Ustawy o promocji zatrudnienia podana została definicja nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca, która „oznacza wykonywanie pracy przez cudzoziemca, który nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1 lub nie posiada odpowiedniego zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym na podstawie przepisów szczególnych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy”. Na tym etapie należy zwrócić szczególną uwagę na ostatni element wskazanego wyżej przepisu, z którego wynika, że ważność podstawy pobytowej determinuje legalność faktycznego wykonywania pracy przez cudzoziemca.

2. Podstawy pobytu cudzoziemców w Polsce

Do najczęściej spotykanych podstaw pobytowych obywateli pochodzących z państw nie należących do UE czy EOG są wizy. Podstawowym rodzajem są wśród nich tzw. wizy krajowe. Precyzyjne opisanie instytucji wiz krajowych zawiera art. 18 Konwencji Wykonawczej Schengen z 19 czerwca 1990 r.3 . W opisie tym znajdziemy wskazanie, iż wizy krajowe są również nazywane „wizami długoterminowymi”. Oznacza to, że pozwalają na pobyt cudzoziemcowi w państwie docelowym od 90 dni do 1 roku. Należy wskazać, że cudzoziemiec może uzyskać dokument wizowy wyłącznie w kraju swojego pochodzenia, składając odpowiedni wniosek do polskiego konsula.

Kolejnym istotnym i relatywnie nowym ułatwieniem we wjeździe do Unii Europejskiej dla cudzoziemców pochodzących z państw trzecich jest ruch bezwizowy. Należy tutaj wskazać, że instytucja ruchu bezwizowego jest niejako zastrzeżona do wyłącznych kompetencji Unii Europejskiej. To Unia Europejska w efekcie negocjacji z państwami trzecimi zawiera stosowne umowy międzynarodowe, na mocy których obywatele tych konkretnych krajów mogą wjechać na maksymalny okres 90 dni do strefy Schengen. Kluczowym aktem prawnym, w jakim wymienione są poszczególne państwa, których obywatele mogą wjechać na teren Unii Europejskiej bez konieczności posiadania wizy jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2018/1806 z 14 listopada 2018 r.4 . W załączniku 2. do tego Rozporządzenia określony został zamknięty katalog krajów, wśród których możemy znaleźć Ukrainę, Gruzję oraz Mołdawię jako państwa trzecie, ale geograficznie bliskie Polsce. W ostatnim czasie dużo obywateli tych państw wybiera RP jako cel emigracji zarobkowej. Jednakże w celu korzystania z tego dobrodziejstwa UE obywatele wskazanych państw powinni legitymować się paszportami biometrycznymi.

Wreszcie do bardziej zaawansowanych tytułów pobytowych cudzoziemców w Polsce zaliczane są zezwolenia na pobyt czasowy, powszechnie nazywane kartami pobytu czasowego. W odróżnieniu od wiz dokumenty te uzyskać możemy tylko i wyłącznie w Polsce, po przejściu skomplikowanych procedur przed właściwymi wojewodami ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca w Polsce. Pozwolenia te wydawane są zasadniczo na okres od 3 miesięcy do maksymalnie 3 lat. Cudzoziemiec, posiadając ważny paszport oraz kartę pobytu czasowego jest uprawniony do wjazdu na teren RP nieskończoną ilość razy w okresie obowiązywania decyzji pobytowej.

3. Zezwolenia na pracę dla cudzoziemców

W art. 88 Ustawy o promocji zatrudnienia przedstawiony został katalog sytuacji, które wymagają od cudzoziemców posiadania zezwolenia na pracę w celu jej wykonywania. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż administracyjno-prawne zezwolenia odnoszą się do dopuszczenia cudzoziemca do faktycznego wykonywania swoich umownych obowiązków. Warto wskazać, iż przepisy niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej w ogóle nie pozwalają zawierać stosownych umów z cudzoziemcami, dopóki nie zaopatrzą się oni w stosowne zezwolenia. W praktyce oznacza to, że pracodawcy w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy też Francji, zanim dojdą do momentu sporządzania umów z cudzoziemcami, powinni sprawdzić czy będą oni mieli prawo do przebywania w ich państwie, a także czy będą mieli prawo do faktycznego wykonywania pracy. Opisany tu model w doktrynie prawa europejskiego nazywany jest mianem tzw. Right to Work Check.

W polskim systemie zatrudniania cudzoziemców, który zresztą pozostaje w mniejszości do wyżej przedstawionych rozwiązań, obrany został zupełnie inny model. To znaczy zezwolenia na pracę nie uzależniają od siebie wcześniejszej możliwości podpisania umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej, na podstawie której cudzoziemiec będzie wykonywał powierzone mu obowiązki.

Zatem w katalogu zezwoleń na pracę w Ustawy o promocji zatrudnienia możemy znaleźć zezwolenia wymagane w sytuacji, gdy:

1) cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium RP;

2) w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo w związku z prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy;

3) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych5 , z pracodawcą zagranicznym;

4) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego, nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa);

5) wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na okres przekraczający 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany w pkt. 2-4.

4. Oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy

Prostszą formą zatrudniania cudzoziemców w Polsce jest oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. W odróżnieniu od zezwoleń na pracę dokument ten jest przeznaczony dla obywateli poszczególnych państw trzecich. Na podstawie oświadczeń zatrudnieni w Polsce mogą być obywatele Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji oraz Armenii. Zgodnie z art. 90 ust. 10 Ustawy o promocji zatrudnienia zostało wydane Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 8 grudnia 2017 r.6 , w którym to właśnie została przedstawiona lista wyżej wskazanych krajów.

Co ciekawe, w przypadku zezwoleń na pracę pracodawca musi w celu ich uzyskania przejść czasochłonną procedurę przed właściwym ze względu na siedzibę spółki urzędem wojewódzkim. Oświadczenia są niejako wydawane pracodawcom na mocy ich oświadczenia składanego we właściwym powiatowym urzędzie pracy po weryfikacji niewielkiej ilości przesłanek przez pracowników urzędu. Oświadczenia są znacznie tańszymi dokumentami niż zezwolenia na pracę.

Uzyskanie jednego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi kosztuje 30 zł, a nie 100 zł, jak to jest w przypadku zezwoleń na pracę. Ponadto zgodnie z art. 88z ust. 4 Ustawy o promocji zatrudnienia „w sprawach niewymagających postępowania wyjaśniającego powiatowy urząd pracy wpisuje oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń (…) nie później niż w terminie 7 dni roboczych od dnia otrzymania oświadczenia, a w sprawach wymagających postępowania wyjaśniającego – nie później niż w terminie 30 dni od otrzymania oświadczenia”.

Wskazana zasada czasowa nie znajduje zastosowania, jeśli chodzi o zezwolenia na pracę – w tym przypadku ustawodawca nie przewidział żadnych ram, których nie może przekroczyć wojewoda wydając decyzję.

5. Zezwolenia na pracę sezonową

Za sprawą działań Unii Europejskiej, do polskiego porządku prawnego została wdrożona Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/36/UE z 26 lutego 2014 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego7 . Do art. 88 Ustawy o promocji zatrudnienia został dodany ust. 2, z którego wynika zezwolenie na pracę sezonową. Tak samo, jak w przypadku oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom, zezwolenia na pracę sezonową wydawane są przez starostę właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi.

Sama nazwa w praktyce może być bardzo myląca z racji odniesienia wrażenia, że powinno to być procedowane przed właściwym wojewodą. Mimo swojej nazwy odpowiadającej klasycznym zezwoleniom, jest najbardziej zbliżona do oświadczeń. Zasadnicza różnica polega na tym, że na podstawie tego dokumentu można zatrudniać cudzoziemców tylko w poszczególnych obszarach gospodarki.

Do podklas działalności (PKD), w których wydaje się zezwolenie na pracę sezonową dla cudzoziemców należą: sekcje rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, a także działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi.

W praktyce oznacza to, że na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi możemy zatrudnić go w każdym obszarze gospodarki z wyłączeniem tych zastrzeżonych dla pracy sezonowej. Ponadto na podstawie zezwoleń na pracę sezonową można zatrudniać obywateli wszystkich państw świata, a nie tylko sześciu krajów zastrzeżonych dla oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy.

6. Podsumowanie

Wątek dotyczący zatrudniania cudzoziemców w Polsce jest obecnie bardzo popularny. Coraz więcej osób szkoli się w zakresie procedur i właściwego sposobu postępowania przed urzędami. Przepisy same w sobie są dość klarownie opisane. Pracodawcy mają jednak problemy z racji tego, iż zbyt duża ilość składanych wniosków na uzyskanie zezwoleń prowadzi do sytuacji, w której postępowania przedłużają się o kilkanaście miesięcy. Co oznacza, że w wielu miejscach dochodzi do ryzyka nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcom. Możliwe, że długo oczekiwana zmiana przepisów prawa zmodyfikuje obecnie panujące zasady – wydaje się, że najprawdopodobniej nastąpi to w pierwszej połowie 2020 r.

__________________________________________________

1 Dz.U. 2019 poz. 1482.

2 Dz.U. 2018 poz. 2094.

3 Dz.Urz. UE L 2000 Nr 239.

4 Dz.Urz. UE L Nr 303, s. 39.

5 T.j. Dz.U. 2019 poz. 1387 ze zm.

6 Dz.U. 2017 poz. 2349.

7 Dz.Urz. UE L Nr 94, s. 375.

Dr Maciej Chakowski, Przemysław Ciszek, Gabriel Vilkas

Dr Maciej Chakowski

Autor jest partnerem w C&C Chakowski & Ciszek, adiunktem i wykładowcą prawa pracy na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Specjalizuje się w zbiorowym prawie pracy. Reprezentuje pracodawców w negocjacjach ze związkami zawodowymi w zakresie sporów zbiorowych, rokowań układów zbiorowych, pakietów socjalnych. Jest autorem wielu publikacji z zakresu polskiego i europejskiego prawa pracy, w tym współautorem dwóch komentarzy do Kodeksu pracy.

Przemysław Ciszek

Autor jest partnerem w C&C Chakowski & Ciszek, radcą prawnym i wykładowcą prawa pracy na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie i Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Współtworzył Departament Prawa Pracy i Prawa Europejskiego w międzynarodowej kancelarii w Warszawie. Jego doświadczenie zawodowe obejmuje współpracę z Departamentem Prawnym Głównego Inspektoratu Pracy oraz szkolenia dla inspektorów pracy. Specjalizuje się w tematyce indywidualnego prawa pracy, a w szczególności w problematyce czasu pracy. Realizuje projekty z zakresu szeroko pojętej optymalizacji czasu pracy głównie w branży produkcyjnej i energetyce. Jest autorem wielu publikacji z zakresu polskiego i europejskiego prawa pracy.

Gabriel Vilkas

Autor jest prawnikiem w C&C Chakowski & Ciszek. Jest specjalistą z zakresu prawnych i podatkowych aspektów zatrudniania w Polsce i na Ukrainie. Jest stałym współpracownikiem kancelarii C&C Chakowski & Ciszek. Jest absolwentem Szkoły Prawa Ukraińskiego przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Posiada zaawansowaną znajomość języka rosyjskiego, ukraińskiego i litewskiego. Zajmuje się projektami doradczymi i szkoleniowymi związanymi z zatrudnieniem i świadczeniem usług w krajach byłego ZSRR. Specjalizuje się w sprawach obejmujących indywidualne prawo pracy, delegowanie pracowników w ramach świadczenia usług oraz zatrudnianie cudzoziemców.

Nasze publikacje

rbiuletyn

 

lipiec-wrzesień 2023

RB Biuletyn numer 44

pobierz magazyn

Nasze publikacje

rb restrukturyzacje             russellbedford             rbdombrokersi