Kara umowna to instytucja prawa zobowiązań uregulowana w art. 483-484 KC. To zastrzeżenie umowne, mocą którego naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy.
W dniu 30 czerwca 2020 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę w sprawie o sygnaturze akt III CZP 67/19, w której wskazał, że artykuł 483 § 1 k.c. nie wyłącza dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej z tytułu braku zapłaty lub nieterminowej zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcom lub dalszym podwykonawcom, o której mowa w art. 143d ust. 1 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.
Na podstawie wyroku Sądu Najwyższego można śmiało stwierdzić, że nie ulega wątpliwości, iż aby postanowienie umowne regulujące karę umowną było ważne i mogło wywrzeć skutki prawne, musi zawierać określone essentialia negotii, tj. zobowiązanie, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie rodzi obowiązek zapłaty kary umownej oraz wskazanie kwoty, jaką w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy jest zobowiązany zapłacić dłużnik.
W dniu 20 listopada 2019 roku podjęta została w Sądzie Najwyższym Uchwała 7 sędziów, o sygnaturze III CZP 3/19. Zgodnie z tą uchwałą „nie jest dopuszczalne zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze pieniężnym”.