Wspomniane limity z założenia powinny być spłacone przed końcem danego dnia. Jeżeli to nie nastąpi, debet w rachunku będzie oprocentowany według uzgodnionej stawki. Mechanizm subrogacji, o którą oparta jest struktura to tzw. wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 Kodeksu Cywilnego) tj. jeżeli na koniec dnia nie dojdzie do spłaty wykorzystanego przez danego uczestnika limitu, bank będzie upoważniony do użycia środków dodatnich innego uczestnika poolingu do spłaty tego zadłużenia (czyli bank obciąży rachunek spółki posiadającej nadwyżkę finansową kwotą tego niespłaconego limitu). Uczestnik A, którego środki wykorzystane zostaną do spłaty zadłużenia uczestnika B wstąpi w prawa zaspokojonego wierzyciela (a więc wstąpi wobec uczestnika B w prawa banku).
Od strony operacyjnej sytuacja wygląda następująco: bank na koniec dnia sumuje salda rachunków uczestników (poza rachunkami Lidera) i dokonuje (w zależności od wyniku tego działania) uznania lub obciążenia rachunku głównego Lidera.
Wszystkie niespłacone przed końcem dnia limity na rachunkach Uczestników będą automatycznie spłacone Bankowi przez Lidera z jego Rachunku Rozliczeniowego. Po tej operacji, w przypadku gdy na którymkolwiek rachunku uczestników pozostają na koniec dnia niespłacone limity bank dokonuje ich spłaty (zeruje salda uczestników). Dzień rozliczeniowy kończy się wyzerowaniem sald rachunków uczestników i rachunku rozliczeniowego Lidera (saldo netto z rachunków Uczestników przekazywane jest na rachunek Lidera). Uczestnicy nie otrzymują od banku ani bank nie pobiera od nich żadnych odsetek bankowych od sald skompensowanych w ramach cash poola, Transfery sald wykonywane są automatycznie, bez udziału uczestników cash poola. Uczestnik którego środki posłużyły do spłaty wykorzystanego przez innego uczestnika limitu ma prawo do zwrotu kwoty wraz z odsetkami.
Powszechną praktyką jest powrót (przed rozpoczęciem kolejnego dnia roboczego) wszystkich sald rachunków Uczestników do stanów sprzed operacji ich zerowania. Odsetki są naliczane przez Bank codziennie (płatności pomiędzy uczestnikami realizowane są zazwyczaj automatycznie raz w miesiącu).
Konstrukcja prawna tego wariantu poolingu zakłada, że wszyscy jego uczestnicy udzielają na rzecz banku poręczeń spłaty wynikających z umowy wszelkich zobowiązań pozostałych uczestników.
Inną konstrukcją stosującą rzeczywiste transfery środków pomiędzy spółkami z grupy jest rozwiązanie określane często przez banki jako „pooling wierzytelności”. Wierzytelnością (należącą do banku) jest zadłużenie wynikające z niespłaconego przez spółkę z grupy kapitałowej zadłużenia w rachunku bieżącym.
Istotą rozwiązania jest zakup od Banku przez członka grupy kapitałowej, posiadającego środki dodatnie na rachunku bankowym, wierzytelności z tytułu zadłużenia w rachunku bieżącym innego członka grupy, zadłużonego z tego tytułu, a następnie, przeprowadzenie transakcji odwrotnej w kolejnym (lub innym wskazanym dniu – rozwiązanie to może być elastyczne w zakresie harmonogramu zdarzeń).
Bank na koniec dnia sprawdza stan środków na rachunkach członków grupy i zarządza procesem zakupu wierzytelności. Jeśli np. spółka A kończy dzień z ujemnym saldem – 500, a inni członkowie grupy, spółka B i spółka C mają nadwyżki w wysokości odpowiednio 300 i 350, to bank aranżuje sprzedaż wierzytelności np. w taki sposób, że spółka B kupuje wierzytelność za 200, a spółka C za 300. De facto środki B i C posłużyły do pokrycia debetu spółki A. Następnego dnia roboczego następują operacje zwrotne („odkup” długu).
Brak jest bezpośrednich przepływów pomiędzy firmami z grupy – bank występuje jako strona transakcji, ale powiązania podmiotów i wszystkie przepływy środków są dokumentowane w umowie i w wyciągach bankowych.
W tej usłudze banki wykorzystują algorytm pozwalający na proporcjonalne zagospodarowanie środków w grupie. Obliczany jest tzw. współczynnik korygujący. Jego praktyczny wymiar jest następujący: jeśli suma sald dodatnich jest większa od sumy sald ujemnych, istotą kalkulacji jest stwierdzenie, jaką część z każdego salda dodatniego będzie wykorzystana w transakcji. W przypadku, gdy środków dodatnich w grupie nie starczy na pokrycie długów pozostałych spółek, kalkulowana jest tę część zadłużenia, która będzie pokryta.
To zresztą tylko jeden z możliwych scenariuszy. Inne mogą zakładać uszeregowanie spółek debetowych, bądź nadwyżkowych. Niektóre strategie grup kapitałowych zakładają kolejność uzupełniania sald oraz przekazywania środków z sald dodatnich. Ma to istotne znaczenie w sytuacji, gdy salda dodatnie uczestników poolingu nie wystarczają na pokrycie wszystkich niedoborów pozostałych członków grupy. Taka priorytetyzacja ma zastosowanie np. w sytuacji gdy należące do grupy spółki A, B, C, D, E mają salda odpowiednio: -200, -150, 300, -450, 100. Zarządzający poolingiem na poziomie grupy może zdecydować, że kolejność „zaspokajanie się” będzie następująca: B, D, A, E, C (w powyższym przykładzie trzy spółki mają salda ujemne, ale w kolejnych dniach sytuacja może się zmienić i to spółki C i E mogą potrzebować środków). Oznacza to, że z dodatnich środków (400, tj. 300+100) wyzerowane będzie saldo na rachunku firmy B i zmniejszone do -200 saldo na rachunku firmy D.
Systemy bankowe są zazwyczaj na tyle elastyczne, że potrafią bez problemu obsłużyć wspomniane wyżej scenariusze.
Zapraszamy do lektury kolejnej części artykułu.
