Mimo interpelacji w tej sprawie (por. Interpelacja nr 30424 z dnia 10.01.2022 r.) oraz mimo zapewnień Ministerstwa co do możliwości skorzystania z praw nabytych do ulgi uczniowskiej, po wprowadzeniu Polskiego ładu pojawiły się z tym problemy, co zostało zgłoszone Rzecznikowi Praw Obywatelskich.
Odliczenia od podatku z tytułu ulgi za wyszkolenie uczniów lub z tytułu zatrudnienia pracowników w celu przygotowania zawodowego dokonało za 2020 roku 8 tysięcy podatników. Po wprowadzeniu Polskiego ładu większość z nich nie skorzysta z nabytego prawa.
Jak zauważa RPO, stosownie do art. 13 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw i art. 4 ustawy o zmianie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, podatnikom, którzy przed dniem 1 stycznia 2004 r. nabyli prawo do obniżki podatku dochodowego o kwotę ulgi uczniowskiej w zakresie i na zasadach określonych w przepisach ustaw podatkowych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2004 r., a odliczenia te nie znalazły pokrycia w podatku dochodowym obliczonym za lata poprzedzające rok 2004, przysługuje prawo do dokonywania tych odliczeń na zasadach określonych w tych ustawach, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2004 r.
Ministerstwo stwierdziło w odpowiedzi na przywołaną interpelację, że „ulga uczniowska będzie realizowana poprzez odliczenie od podatku dochodowego również w 2022 r. Polski Ład nie zmienia zasad realizacji tej ulgi. Na sposób jej realizacji nie może wpływać fakt, że niektóre osoby nie zapłacą podatku dochodowego ze względu na podwyższenie kwoty wolnej od podatku do 30 tys. zł.”, jednak za tą deklaracją nie poszły ustalenia prawne, co sprawia, że możliwość skorzystania z ulgi na mocy praw nabytych staje się de facto fikcyjne, a znakomita większość podatników nie będzie mogła z niego skorzystać.
Tymczasem odstąpienie od zasady praw nabytych jest dopuszczalne tylko w szczególnych okolicznościach, a więc gdy przemawia za tym inna zasada konstytucyjna (wyrok TK z dnia 22 czerwca 1999 r., sygn. akt K 5/99). Uzyskane przez podatników prawo nie powinno być zatem odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane. Z uwagi na powyższe, Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował o zajęcie stanowiska w sprawie ulgi uczniowskiej oraz o poinformowanie, czy w Ministerstwie Finansów rozważane jest wprowadzenie możliwości skorzystania z ulgi uczniowskiej w innej formie.
