Przesłanki stwierdzenia nieważności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych

Uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przez gminę stanowi wyraz władztwa planistycznego jednostki samorządu terytorialnego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest podstawowym instrumentem zagospodarowania przestrzennego, w którym gminy ustalają przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu (art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o zagospodarowaniu i planowaniu przestrzennym – Dz.U.2020.293 t.j. z dnia 2020.02.24, zwaną dalej „UPZP”¹). Stanowi on ingerencję w prawo własności, niejednokrotnie istotnie ograniczając sposób jego wykonywania, co może naruszać interesy różnych osób, a tym samym prowadzić do chęci zakwestionowania prawa nadrzędnego. Do stwierdzenia nieważności uchwały w sprawie przyjęcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w myśl art. 28 ust. 1 UPZP, dochodzi wskutek wystąpienia istotnego naruszenia zasad sporządzania studium lub planu miejscowego, istotnego naruszenia trybu ich sporządzania, a także naruszenia właściwości organów w tym zakresie.

Wprowadzenie

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest podstawowym instrumentem zagospodarowania przestrzennego, w którym gminy ustalają przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu (art. 3 ust. 1 UPZP). Zgodnie z treścią przywołanego artykułu ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Autor publikacji w pierwszej kolejności zwięźle nakreśla charakterystykę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jako aktu prawnego oraz trybu procedowania przyjęcia uchwały w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, by następnie przyjrzeć się dwóm trybom postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – administracyjnemu oraz sądowo-administracyjnego.

Pierwszy z ich toczy się według przepisów procedury administracyjnej i kończy się wydaniem rozstrzygnięcia nadzorczego przez wojewodę. Natomiast drugi ze wspomnianych trybów zostaje uruchomiony wskutek złożenia przez osobę uprawnioną skargi do sądu administracyjnego.

Finalnie autor poddaje analizie przesłanki stwierdzenia nieważności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w świetle wypowiedzi orzecznictwa sądowo-administracyjnego.

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – charakterystyka i tryb przyjęcia

Art. 14 ust. 8 UPZP stanowi wprost, że uchwała w przedmiocie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego, a zgodnie z art. 87 Konstytucji RP akty prawa miejscowego stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

Plan miejscowy tak jak każdy inny akt prawa powszechnie obowiązującego podlega wykładni prawa, a uprawnionymi do jej dokonywania są organy administracji publicznej i sądy administracyjne.

Tryb sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego został uregulowany w art. 17 UPZP i wskazuje jakie czynności ma w obowiązku przeprowadzić organ, aby doprowadzić do uchwalenia planu miejscowego. Procedurę planistyczną rozpoczyna podjęcie przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzenia planu miejscowego, którą to rada gminy podejmuje z własnej inicjatywy lub na wniosek burmistrza.

Finalnie plan miejscowy uchwala rada gminy po stwierdzeniu, że nie narusza on ustaleń studium, rozstrzygając jednocześnie o sposobie rozpatrzenia uwag do projektu planu oraz o sposobie realizacji zapisanych w planie, inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej, które należą do zadań własnych gminy, oraz zasadach ich finansowania, zgodnie z przepisami o finansach publicznych (vide art. 20 § 1 UPZP).

Tryb stwierdzenia nieważności uchwały o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego

Wydanie rozstrzygnięcia nadzorczego przez wojewodę

Pierwszy z trybów stwierdzenia nieważności decyzji znajduje swoje oparcie zarówno w Konstytucji RP, jak i w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U.2020.713 t.j. z dnia 2020.04.21, zwaną dalej „USG”²), toczy się według przepisów procedury administracyjnej i kończy się wydaniem rozstrzygnięcia nadzorczego przez wojewodę.

Działalność samorządu terytorialnego podlega bowiem nadzorowi z punktu widzenia legalności, zgodnie z art. 171 § 1 Konstytucji Rzeczypospolitej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997.78.483 z dnia 1997.07.16, zwaną dalej Konstytucją RP).

Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych – regionalne izby obrachunkowe (art. 171 § 2 Konstytucji RP).

Aby umożliwić organom nadzoru weryfikację działalności jednostki samorządu terytorialnego, ustawodawca w art. 90 ust. 1 USG zobowiązał wójta (burmistrza lub prezydenta) do przedłożenia wojewody uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia.

Natomiast zgodnie z art. 91 ust. 1 USG uchwała organu gminy sprzeczna z prawem jest nieważna. Nieważność uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia, w trybie określonym w art. 90 USG. W myśl art. 91 ust. 2 USG organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie.

Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Skarga do sądu administracyjnego

Natomiast drugi ze wspomnianych trybów zostaje uruchomiony wskutek złożenia skargi do sądu administracyjnego przez osobę uprawnioną.

W myśl art. 93 ust. 1 UPZP po upływie terminu wskazanego w art. 91 ust. 1 UPZP organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy i takim przypadku może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego.

Natomiast zgodnie z art. 101 ust. 1 USG, każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem, podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego.

Co więcej, zgodnie z art. 101 ust. 2a USG, skargę na uchwałę lub zarządzenie, o których mowa w ust. 1, można wnieść do sądu administracyjnego w imieniu własnym lub reprezentując grupę mieszkańców gminy, którzy na to wyrażą pisemną zgodę.

Przesłanka negatywna stwierdzenia nieważności uchwały

W myśl art. 94 ust. 1 USG nie stwierdza się nieważności uchwały lub zarządzenia organu gminy po upływie jednego roku od dnia ich podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały lub zarządzenia w terminie określonym w art. 90 ust. 1, albo jeżeli są one aktem prawa miejscowego.

Przesłanki stwierdzenia nieważności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Na podstawie art. 28 § 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym istotne naruszenie zasad sporządzania studium lub planu miejscowego, istotne naruszenie trybu ich sporządzania, a także naruszenie właściwości organów w tym zakresie, powodują nieważność uchwały rady gminy w całości lub części.

Przy ustalaniu zakresu pojęcia istotnego naruszenia prawa należy oprzeć się na rozwiązaniach przyjętych w kodeksie postępowania administracyjnego, choć istotne naruszenia prawa powodujące nieważność uchwały organu gminy nie pokrywa się z przesłankami nieważności decyzji w rozumieniu art. 156 KPA³.

Organy gminy przed uchwalaniem MPZP mają bezwzględny obowiązek doprowadzić do zgodności projekt planu miejscowego z ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zarówno naruszenie trybu sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego, jak i naruszenia zasad ich sporządzania, może stanowić podstawę nieważności uchwały tylko wówczas, gdy jest istotne.

Zasady sporządzenia planu miejscowego dotyczą zawartości tego aktu planistycznego (części tekstowej i graficznej, załączników), oznaczają jego wartość i merytoryczne wymogi kształtowania polityki przestrzennej, a także standardów dokumentacji planistycznej⁴. W tym pojęciu mieści się ocena projektu planu miejscowego pod względem jego zgodności ze studium. Z kolei pojęcie „trybu sporządzania planu miejscowego” należy odnieść do procedury poprzedzającej uchwalenie planu.

Przepis art. 28 ust. 1 UPZP stanowi dwie podstawowe przesłanki zgodności z przepisami prawa uchwały o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego: po pierwsze przesłankę materialnoprawną, a mianowicie uwzględnienie zasad sporządzania planu miejscowego, po drugie przesłankę formalnoprawną, a mianowicie zachowanie procedury sporządzenia planu i właściwości organu.

Dokonując wykładni przesłanki materialnoprawnej, tj. zasad sporządzania MPZP, rada gminy związana jest przepisami prawa, w tym prawa europejskiego, zasadami konstytucyjnymi i przepisami ustaw materialnoprawnych. Tylko w tych granicach można wyznaczyć władztwo planistyczne przysługujące gminie. Interpretując zaś przesłankę istotności naruszenia trybu, w doktrynie zauważa się, że dla jej ustalenia decydujące znaczenie będzie miał wpływ naruszenia na treść planu.

Trzeba przy tym mieć na uwadze, że wolą ustawodawcy było pozostawienie organom gminy uprawnienia do uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (aktów prawa miejscowego), przy jednoczesnym nałożeniu obowiązku przestrzegania reguł stanowienia prawa. Wobec rygorystycznego uregulowania procesu uchwalania planu zagospodarowania przestrzennego, a szczególnie wobec konieczności przestrzegania poszczególnych etapów jego stanowienia, samodzielność gminy doznaje pewnego rodzaju ograniczenia⁵.

Przez istotne naruszenie trybu należy rozumieć takie naruszenie, które prowadzi w konsekwencji do sytuacji, w których przyjęte ustalenia planistyczne są odmienne od tych, które zostałyby podjęte, gdyby nie naruszono trybu sporządzania aktu planistycznego⁶. Ocena zaistnienia tej przesłanki wymaga zatem odrębnych rozważań w każdym indywidualnym przypadku. Rozważania te winny uwzględniać cel powyższej regulacji, którym jest zagwarantowanie praw podmiotów, jakie mogą zostać naruszone w wyniku sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Inne naruszenia prawa, niewymienione w art. 28 ust. 1 UPZP, należy traktować jako nieistotne, w rozumieniu art. 91 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, a więc niebędące przyczyną nieważności uchwały o planie⁷.

Przyjmuje się, iż zakres przedmiotowy art. 28 ust. 1 UPZP jest węższy niż zakres art. 91 ust. 1 i 4 ustawy o samorządzie gminnym. Tym samym może mieć on zastosowanie jedynie łącznie z art. 91 ust. 1 i 4 ustawy o samorządzie gminnym. W konsekwencji zarówno przy ocenie studium, jak i planu miejscowego podstawowe znaczenie dla jego kwalifikacji prawnej mają przepisy art. 91 ust. 1 i 4 ustawy o samorządzie gminnym przy czym przepisu art. 28 ust. 1 UPZP. w zakresie, w jakim odnosi się on do zasad sporządzania studium, nie można interpretować w ten sposób, że wyłącza on możliwość stwierdzenia naruszenia prawa przez uchwałę ze skutkiem określonym w art. 91 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym.

O ile taka byłaby intencja ustawodawcy, powinien on taki przepis zawrzeć expressis verbis w art. 28 UPZP jako przepis wyłączający stosowanie art. 91 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym, w tym przypadku. Interpretacja taka jest wątpliwa także ze względu na brak jasności co do tego, czym w istocie są „zasady sporządzania”, o których mowa w art. 28 ust. 1.

Wykładnia funkcjonalna każe domniemywać, że zasady te tworzą, w świetle podstawowej zasady działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP, wszelkie przepisy prawne, które nie określają trybu sporządzania planu miejscowego (studium).

Pod pojęciem procedury planistycznej należy rozumieć kolejno podejmowane czynności planistyczne określone przepisami ustawy, gwarantujące możliwość udziału zainteresowanych podmiotów w procesie planowania (składanie uwag i wniosków) i kontroli legalności przyjmowanych rozwiązań w granicach uzyskiwanych opinii i uzgodnień. Pojęcie zaś zasad sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wiąże się z merytorycznymi wartościami i wymogami kształtowania polityki przestrzennej. Oceniając procedurę planistyczną w niniejszej sprawie, wskazać należy, iż w rozpatrywanym przypadku sąd nie dostrzegł jej naruszenia.

Odnosząc się do zasad sporządzania planu miejscowego, wskazać należy, iż są to standardy odnoszące się do merytorycznych ustaleń planu, związane z jego treścią oraz parametrami technicznymi i wymaganiami dotyczącymi dokumentacji planu. Dla normatywnego wyznaczenia tych standardów znaczenie mają w szczególności przepisy art. 15, 17 pkt 4 i art. 20 ust. 1 UPZP.

Zatem do kategorii istotnych naruszeń prawa należy zaliczyć naruszenia znaczące, wpływające na treść uchwały, dotyczące meritum sprawy. Chodzi tu zatem o takie naruszenie prawa, które prowadzi do skutków nieakceptowalnych w demokratycznym państwie prawa. Naruszenie istotne to takie naruszenie, które prowadzi w konsekwencji do sytuacji, gdy przyjęte ustalenia planistyczne są jednoznacznie odmienne od tych, które zostałyby podjęte, gdyby nie naruszono zasad lub trybu sporządzania planu miejscowego⁸⁹.

Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 lutego 2020 r., powołując się na głosy doktryny¹⁰, wskazuje że w przypadku odstąpienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego od określenia któregokolwiek z elementów wymienionych w art. 15 ust. 2 UPZP, to na organie planistycznym spoczywa obowiązek wykazania zbędności danej regulacji, a brak któregokolwiek z wymaganych ustaleń – w tym ustaleń, o których mowa w art. 15 ust. 2 pkt 6 UPZP – jeżeli miał istotny wpływ na treść planu miejscowego może stanowić naruszenie art. 28 UPZP skutkujące stwierdzeniem jego nieważności, gdyż prowadzić może do zaburzenia ładu przestrzennego na całym terenie objętym planem bądź też wręcz do jego niewykonalności.

Na kanwie stanu faktycznego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 września 2019 r. II OSK 2365/18¹¹ NSA wskazał, że „miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest aktem prawa miejscowego, którego ustalenia kształtują wraz z innymi przepisami sposób wykonywania praw własności nieruchomości. Plan miejscowy w sposób kompleksowy informuje właścicieli nieruchomości o stanie prawnym danego terenu i dopuszczalnym sposobie jego zagospodarowania. Uwzględnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ograniczeń wynikających z utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania jest więc konieczne dla zapewnienia zgodności ustaleń planu z uchwałą sejmiku województwa o utworzeniu takiego obszaru oraz dla ustalenia pełnego stanu prawnego nieruchomości znajdujących się na terenie objętym planem”.

Z uzasadnienia przywołanego orzeczenia wynika zatem wniosek, że jeżeli w planie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie oznaczono w części tekstowej i graficznej planu, że obejmuje on tereny będące obszarem ograniczonego użytkowania, to takie uchybienie jest istotnym naruszeniem zasad sporządzania plan miejscowego w rozumieniu art. 28 ust. 1 UPZP.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że uchwała sejmiku województwa w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania jest aktem prawa miejscowego, zatem organ planistyczny powinien uwzględnić w planie jej postanowienia z urzędu.

Choć zgodnie z art. 9 ust. 4 UPZP ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych, to w praktyce, niejednokrotnie wątpliwości budzi zgodność miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ze studium.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 30 stycznia 2020 r., Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu¹², sąd zauwa

żył, że ustalenia studium nie muszą być przeniesione wprost do postanowień planu miejscowego, ale nie mogą również być ze sobą sprzeczne.

Studium jest formą realizacji obowiązku prowadzenia polityki przestrzennej przez władze samorządowe i jest nie tylko aktem określającym założenia polityki przestrzennej, lecz zawiera ustalenia wiążące przy sporządzaniu planu miejscowego, a zatem zgodnie z art. 20 ust. 1 UPZP należy przyjąć, że ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych i plany te nie mogą naruszać ustaleń studium.

Wojewódzki Sąd Administracyjny podkreślił w przywołanym orzeczeniu, że na gruncie konstrukcji wywodzonej z art. 28 ust. 1 UPZP orzecznictwo wskazuje, że tylko wadliwe zapisy, które dezintegrują postanowienia całego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, skutkują stwierdzeniem nieważności uchwały przyjmującej ten plan w całości. W przeciwnym razie nieważność dotyczyć może tylko części planu.

Jeśli bowiem naruszenia z art. 28 ust. 1 UPZP dotyczą tylko części ustaleń planu, to wystarczające jest wyeliminowanie z obrotu prawnego tylko tej części, jeżeli część niewadliwa może prawidłowo funkcjonować w obrocie prawnym¹³.

Należy mieć na uwadze, że określone obszary gminy mogą mieć określone przeznaczenie w planie miejscowym, jeśli wcześniej w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmina wskaże taki rodzaj przeznaczenia dla tych terenów.

Uprawnione jest więc stwierdzenie, że ustalenia planu miejscowego są konsekwencją zapisów przyjętych w studium, a plan zagospodarowania przestrzennego ma stanowić uszczegółowienie zapisów zawartych w studium, to plan miejscowy nie może prowadzić do zmiany kierunków zagospodarowania objętych studium, a przyjęcie w planie ustaleń sprzecznych z treścią studium stanowi istotne naruszenie zasad sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego prowadzące do nieważności tego aktu¹⁴.

W przypadku gdy uchwała jest oczywiście sprzeczna ze studium, należy zatem uznać, że mamy do czynienia z istotnym naruszeniem zasad sporządzania planu. To zaś skutkować musi stwierdzeniem nieważności uchwały w zaskarżonej części (art. 28 ust. 1 UPZP).

Plan miejscowy ma doprecyzować określone w studium zasady prowadzenia polityki przestrzennej i to w taki sposób, aby nie doprowadzić do ich zasadniczej zmiany lub modyfikacji¹⁵.

Należy także pamiętać, że zmiana przeznaczenia terenów w planie miejscowym, jeżeli nie była przewidziana w studium, może być dokonana przez gminę wyłącznie po uprzedniej zmianie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, z zachowaniem trybu, w jakim studium jest uchwalane (vide art. 27 UPZP).

Niewątpliwie zamieszczenie w treści aktu prawa miejscowego postanowień sprzecznych z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa wyższego rzędu (ustawą) powoduje naruszenie zasad sporządzania planu i jest to naruszenie istotne, powodujące stwierdzenie nieważności uchwały, co najmniej w części¹⁶.

Istotne naruszenie stanowi także wyeliminowanie obligatoryjnego elementu planu miejscowego, jakim jest określenie minimalnej liczby miejsc do parkowania uzasadnia wniosek o stwierdzenie nieważności wszystkich ustaleń przyjętych dla tego terenu¹⁷.

Podsumowanie

W świetle powyższych rozważań należy mieć na uwadze, że do kategorii istotnych naruszeń zasad sporządzania studium lub planu miejscowego, zatem istotnego naruszenia trybu ich sporządzania prawa, należy zaliczyć naruszenia znaczące, wpływające na treść uchwały, dotyczące meritum sprawy.

Istotność naruszenia należy oceniać ad casum, poddawszy uprzednio obiektywnej ocenie ewentualne uchybienia zaistniałe na gruncie konkretnego stanu faktycznego, ponieważ ustawodawca nadał katalogowi naruszeń z art. 28 ust. 1 UPZP charakter niewyczerpujący, posługując się wyrażeniami nieostrymi.

Niemniej jednak na podstawie orzecznictwa możliwe jest wskazanie pewnych przypadków istotnych naruszeń, do których należą między innymi takie naruszenia jak odstąpienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego od określenia któregokolwiek z obligatoryjnych elementów wskazanych w art. 15 UPZP bez szczególnego uzasadnienia, nieuwzględnienie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ograniczeń wynikających z utworzenia obszaru ograniczonego, przyjęcie w planie ustaleń sprzecznych z treścią studium stanowi istotne naruszenie zasad sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Finalnie, należy mieć na uwadze, że w przypadku dążenia do wzruszenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, ustawodawca przewiduje dwa tryby umożliwiające stwierdzenia nieważności uchwały o miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego – administracyjny oraz sądowo-administracyjnego.

__________________________________

1 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 293 z późn. zm.).
https://sip.lex.pl/?_ga=2.103369280.1585429916.1618224279-808707328.1616065701#/act/17027058/2876523?directHit=true&directHitQuery=Dz.U.2020.293 (dostęp: 2021-04-12 12:45)

2 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 713 z późn. zm.). https://sip.lex.pl/?_ga=2.103369280.1585429916.1618224279- 808707328.1616065701#/act/16793509/2805078?directHit=true&directHitQuery=Dz.U.2020.713 (dostęp: 2021-04-12 12:53)

3 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 26 lutego 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 877/19, LEX nr 2787814.

4 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 17 grudnia 2019 r., sygn. akt II SA/Wr 611/19, LEX nr 2774259.

5 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 listopada 2019 r., sygn. akt II OSK 3184/17, LEX nr 2778517.

6 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 czerwca 2019 r., sygn. akt II OSK 1649/18, LEX nr 2703320.

7 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 5 grudnia 2019 r., sygn. akt II SA/Op 422/19, LEX nr 2763026

8 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 19 lutego 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 846/19, LEX nr 2786075.

9 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 13 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Bd 570/19, LEX nr 2758967.

10 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 21 lutego 2020 r., sygn. akt II SA/Kr 1518/19, LEX nr 2814509 wraz z poglądami przedstawicieli doktryny tamże przywołanych.

11 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 września 2019 r., sygn. akt II OSK 2365/18, LEX nr 2751355.

12 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 832/19, LEX nr 2798636.

13 Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 7 lutego 2020 r., sygn. akt IV SA/Po 1188/18, LEX nr 2637332.

14 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 9 stycznia 2020 r. II SA/Kr 1325/19, LEX nr 2777754.

15 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 25 kwietnia 2018 r. – sygn. akt II SA/Gd 414/17, LEX nr 2487140.

16 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2019 r., sygn. akt II SA/Kr 776/19, LEX nr 2742348

17 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 15 października 2019 r., II SA/Wr 506/19, LEX nr 2739321.