Dopuszczalność stosowania przepisów z ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny1 (zwanej dalej „k.c.”) do pełnomocnictwa udzielonego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w trybie art. 210 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych2 (zwanej dalej „k.s.h.”) stanowi kwestię sporną zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie. Pomimo występowania w k.s.h. normy pozwalającej w zależności od sytuacji stosować wprost albo odpowiednio przepisy k.c., jeżeli dana instytucja prawna nie jest całościowo uregulowana w k.s.h., to wciąż w powyższym świetle kontrowersje budzi charakter pełnomocnictwa udzielanego w trybie art. 210 § 1 k.s.h. Rozbieżne poglądy doktryny oraz odmienne linie orzecznicze koncentrują swoją uwagę na pytaniu: czy przepis art. 210 § 1 k.s.h. stanowi kompletną i autonomiczną regulację, a jeżeli nie, to czy w przypadku konieczności zachowania szczególnej formy czynności prawnej, powołując uchwałą pełnomocnika w trybie art. 210 § 1 k.s.h. należy sięgnąć po przepisy k.c. dotyczące pełnomocnictwa?
1. Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problematyki dopuszczalności zastosowania przepisów regulujących pełnomocnictwo z k.c. do pełnomocnictwa udzielonego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w trybie art. 210 k.s.h. w kontekście konieczności zachowania szczególnej formy pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnej. W myśl art. 2 k.s.h., wsprawach określonych wart. 1 § 1 k.s.h., a nieuregulowanych w tejże ustawie, stosuje się przepisy k.c. Nadto, jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy k.c. stosuje się odpowiednio.
Podstawowe przepisy regulujące instytucję pełnomocnictwa znajdują się w k.c., a w kontekście zachowania formy pełnomocnictwa określonej w ustawie istotne znaczenie ma art. 99 § 1 k.c. stanowiący, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. W powyższym kontekście należy mieć na uwadze, że na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
Wątpliwości interpretacyjne doprowadziły do wypracowania rozbieżnych poglądów doktryny oraz odmiennych linii orzeczniczych, koncentrujących swoją uwagę na pytaniu, czy przepis art. 210 § 1 k.s.h. stanowi kompletną i autonomiczną regulację, i czy w przypadku konieczności zachowania szczególnej formy czynności prawnej, powołując uchwałą pełnomocnika w trybie art. 210 § 1 k.s.h. należy sięgnąć po przepisy k.c. dotyczące pełnomocnictwa. Obowiązek bowiem zachowania szczególnej formy uchwały podejmowanej w trybie art. 210 § 1 k.s.h. wiązałby się w konsekwencji z koniecznością stosowania przepisów o pełnomocnictwie z k.c. do pełnomocnictwa udzielonego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Podkreślenia wymaga okoliczność, że wypowiedzi orzecznicze Sądu Najwyższego względem omawianego zagadnienia są niejednolite, a na przestrzeni lat wymykało się ono jednoznacznej ocenie tego Sądu. Wśród wydanych orzeczeń można znaleźć co najmniej dwa skrajne poglądy wzakresie omawianego zagadnienia, wzajemnie się wykluczające.
Mając na celu bliższą analizę tak nakreślonego zagadnienia, autor niniejszej publikacji w pierwszej kolejności przybliża istotę pełnomocnictwa udzielanego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w trybie art. 210 § 1 k.s.h., by dalszą uwagę poświęcić zasadzie jedności prawa cywilnego wyrażonej na gruncie k.s.h. oraz dwóm dominującym poglądom w zakresie omawianej problematyki, stawiając tezę, że pełnomocnictwo udzielone w trybie art. 210 § 1 k.s.h. będzie każdorazowo wymagało podjęcia uchwały w szczególnej formie, o ile ustawa przewiduje dla konkretnej czynności konieczność zachowania takiej formy.
2. Istota pełnomocnictwa udzielonego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w trybie art. 210 k.s.h.
Zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Norma wypływająca z art. 210 § 1 k.s.h. stanowi odstępstwo od kodeksowej zasady prowadzenia spraw i reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez zarząd spółki, a jej treść wyraża zakaz reprezentowania spółki przez osobę piastującą funkcję członka zarządu, jeżeli ów członek zarządu jest drugą stroną prowadzonego ze spółką sporu lub zawieranej umowy. Regulacja art. 210 § 1 k.s.h. ma na celu ochronę interesów spółek w przypadku wystąpienia konfliktu interesów pomiędzy spółką a członkiem zarządu, któremu przysługuje prawo do reprezentacji spółki3 . Zaznaczenia wymaga, że chodzi tu o wszelkie umowy i spory pomiędzy spółką a członkiem zarządu, zarówno związane z pełnioną przez niego funkcją, jak i te, które nie są związane z wykonywaniem funkcji członka zarządu, lecz w których członek zarządu występuje jako osoba trzecia wobec spółki4 .
Podkreślenia wymaga okoliczność, że wyłączenie członka zarządu od reprezentowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ze względu na jego „spór” ze spółką (art. 210 k.s.h.) może występować także ze względu na potencjalny konflikt lub ryzyko wystąpienia takiego konfliktu, pozostające w związku z potrzebą podjęcia przez spółkę decyzji lub wyrażenia stanowiska mającego znaczenie prawne w sytuacji, w której interesy spółki i członka zarządu mogą być sprzeczne. Choć k.s.h. nie stanowi wprost ograniczeń podmiotowych co do osoby, która może zostać ustanowiona pełnomocnikiem do reprezentacji spółki w umowach i sporach z członkami zarządu, przyjmuje się, że pełnomocnikiem spółki może być zarówno wspólnik, jak i osoba spoza grona wspólników5 . Jest natomiast sporne, czy pełnomocnikiem spółki wybranym przez zgromadzenie wspólników w trybie art. 210 § 1 k.s.h. może być członek jej zarządu. Dopuszczalność umocowania w tym trybie członka zarządu nie jest wykluczona, jednakże w przypadku spółek dwuosobowych należy badać okoliczności konkretnego przypadku6 .
Konsekwencje naruszenia normy art. 210 § 1 k.s.h. przy zawieraniu umów z członkami zarządu spółki budziły dawniej liczne kontrowersje i spory. Obecnie zdaje się dominować w orzecznictwie pogląd, w myśl którego naruszenie tego przepisu, mającego charakter ius cogens, powoduje bezwzględną nieważność czynności prawnej7 .
Tytułem przykładu należy wskazać, że Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z 2 września 2015 r.8 podkreśla, że umowa zawarta z naruszeniem art. 210 § 1 k.s.h. jest nieważna, bez względu na jej zatwierdzenie przez ustanowionego uchwałą wspólników pełnomocnika, bowiem skutkiem naruszenia zasad reprezentacji z art. 210 § 1 k.s.h. jest bezwzględna nieważność umowy na podstawie art. 58 § 1 k.c.
Pewne rozbieżności odnośnie do stanowiska w tym zakresie występują w doktrynie, niemniej jednak przeważającym poglądem zdaje się być także ten opowiadający się za sankcją nieważności czynności prawnej dokonanej sprzecznie z art. 210 § 1 k.s.h.9 .
3. Zasada jedności prawa cywilnego
W polskim prawie prywatnym obowiązuje zasada jedności prawa cywilnego, a problematyka spółek prawa handlowego stanowi część prawa cywilnego10, będąc jedynie wyodrębnioną przedmiotowo częścią jednolitego prawa cywilnego. Wyraz realizacji dominującego w polskiej doktrynie wyżej wspomnianego poglądu stanowi art. 2 k.s.h. W myśl art. 2 k.s.h., w sprawach określonych w art. 1 § 1 k.s.h. nieuregulowanych w tejże ustawie stosuje się przepisy k.c. Przywoływaną normę uzupełnia nadto art. 2 k.s.h. zdanie drugie, który wskazuje, że jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, to przepisy k.c. stosuje się odpowiednio.
Robert Siwik wskazuje na trzy odmiany odpowiedniego stosowania przepisów innej ustawy do k.s.h., do których należą11:
1) stosowanie przepisów wprost, tzn. bez modyfikacji, bądź jedynie z modyfikacjami gramatycznymi, których zadaniem ma być dostosowanie przepisu do konkretnego stanu prawnego,
2) stosowanie przepisów k.c. z pewnymi modyfikacjami. W ich zakres mogą wchodzić zarówno modyfikacje gramatyczne, jak i merytoryczne, jeśli mają one dostosować normę do określonego stanu prawnego,
3) rezygnacja z korzystania z określonych przepisów k.c.
Mając na uwadze przejrzystość wywodu należy dodać, że zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 k.s.h. ustawa reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych.
Na kanwie poglądu opowiadającego się za postrzeganiem problematyki spółek prawa handlowego jako części prawa cywilnego uznaje się, że art. 2 k.s.h. ujmuje w swej treści dwie zasady: jedności prawa cywilnego, eksponowanej w zdaniu pierwszym przywołanego przepisu oraz ograniczonej autonomii prawa spółek handlowych w stosunku do prawa cywilnego12. Obowiązywanie zasady jedności prawa cywilnego oraz ograniczonej autonomii prawa spółek handlowych nie oznacza jednak, że stosowanie przepisów k.c. w odniesieniu do tworzenia, organizacji, funkcjonowania, rozwiązania, łączenia, podziału i przekształcenia spółek handlowych nie jest uzależnione od spełnienia dodatkowych przesłanek. Stosowanie przepisów k.c. w odniesieniu do regulacji znajdującej się w k.s.h. może mieć miejsce wyłącznie w sytuacji braku uregulowania stosownej kwestii w przepisach k.s.h., a więc wtedy, gdy brak jest podstaw do przyjęcia regulacji negatywnej w k.s.h., nie zachodzą przesłanki usprawiedliwiające zastosowanie innych przepisów k.s.h. w drodze analogii, a przedmiotowa kwestia nie została uregulowana w k.s.h.13.
W świetle powyższych uwag należy wskazać, że w związku z zagadnieniem charakteru pełnomocnictwa udzielanego na podstawie art. 210 § 1 k.s.h., w doktrynie oraz orzecznictwie wyodrębniły się dwa dominujące poglądy. Pierwszy z nich zakłada autonomiczność oraz kompletność regulacji pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h., co wyraża się w niedopuszczalności stosowania względem niego przepisów właściwych dla pełnomocnictwa na gruncie k.c. Drugi z poglądów związany jest ze wspomnianą już zasadą jedności prawa cywilnego i zakłada dopuszczalność stosowania względem pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h. przepisów właściwych dla pełnomocnictwa na gruncie k.c.
4. Autonomiczność pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h.
Pogląd zakładający autonomiczność konstrukcyjną pełnomocnictwa art. 210 § 1 k.s.h. opiera się na założeniu, że uprawnienie zgromadzenia wspólników do powołania pełnomocnika spółki do zawarcia umowy pomiędzy członkiem zarządu a spółką lub w sporze z nim stanowi instytucję prawa handlowego, która ma samoistny, wyczerpujący i szczegółowy charakter. Zgodnie z omawianym poglądem w stosunku do pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h. wyłączone jest stosowanie przepisów k.c., albowiem znajdują one zastosowanie tylko wtedy, gdy k.s.h. nie zawiera własnych regulacji dotyczących konkretnej instytucji lub są one jedynie szczątkowe.
Wspomniany pogląd znajduje swój wyraz w wyroku Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2012 r.14, w uzasadnieniu którego Sąd ten wyraził stanowisko, że pełnomocnik powołany w trybie art. 210 § 1 k.s.h. mocą uchwały nie jest pełnomocnikiem spółki sensu stricto, a szczególnym przedstawicielem, zwanym pełnomocnikiem „korporacyjnym” lub „organizacyjnym”, bowiem umocowanie pełnomocnika powołanego uchwałą w trybie art. 210 § 1 k.s.h. nie wynika z oświadczenia woli członków zarządu, a więc organu uprawnionego do reprezentowania spółki15. W ocenie Sądu Najwyższego, gdy uchwałę podejmuje zgromadzenie wspólników, należy przyjąć, że umocowanie pełnomocnika wynika ze swoistego aktu „zarządu wewnętrznego”.
O szczególnym i odmiennym charakterze omawianego pełnomocnictwa świadczy także w ocenie Sąd Najwyższego ograniczony zakres kompetencji tak powołanego pełnomocnika. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę w uzasadnieniu orzeczenia, że pełnomocnik spełnia we wskazanym zakresie niejako funkcję zastępczego zarządcy, który ma wykonać ściśle oznaczone czynności należące do sfery kompetencji zarządu jako organu spółki. Sąd Najwyższy podkreślił w uzasadnieniu omawianego orzeczenia, że akt powołania, jakim jest uchwała zgromadzenia wspólników podlega wyłącznie regulacjom znajdującym się w k.s.h., które normując sposób i procedury podejmowania uchwał określają także formę ich podejmowania.
W konsekwencji, w razie udzielenia pełnomocnictwa na podstawie art. 210 § 1 k.s.h., wymagane jest jedynie zachowanie zwykłej formy pisemnej uchwały, nie ma natomiast podstaw do stawiania warunku, aby zachowana została forma szczególna, a więc także forma pochodna od czynności, jaka ma być dokonana przez pełnomocnika (art. 99 k.c.). Pogląd autonomiczności regulacji pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h. zakłada więc, że w razie udzielenia pełnomocnictwa na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. nie występuje konieczność zachowania formy szczególnej uchwały, a za błędną należy uznać wykładnię, w myśl której forma pełnomocnictwa udzielonego przez zgromadzenie wspólników na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. podlega normie ustanowionej w art. 99 § 1 k.c., tj. jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Niemniej jednak nie sposób nie zauważyć, że rozstrzygnięcie wydane przez Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt II CSK 217/11 spotkało się z krytyką doktryny. Alicja Sobota zwraca uwagę, że wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd opiera się na nieprawidłowym założeniu, iż przepis art. 248 § 1 k.s.h. określający formę, w jakiej są podejmowane przez zgromadzenie wspólników uchwały, ma charakter legi speciali wstosunku do art. 99 § 1 k.c.16.
Autorka glosy zaznacza, że orzeczenia Sądu Najwyższego nie sposób zaaprobować, a rozstrzygnięcie, w jakiej formie ma zostać udzielone pełnomocnictwo dla dokonania czynności prawnej z członkiem zarządu, dla której zastrzeżona została forma szczególna ad solemnitatem, ma istotne znaczenie dla ustalenia skuteczności dokonanej umowy, bowiem uchybienia w zakresie formy takiego pełnomocnictwa prowadzą do bezskuteczności czynności prawnej z członkiem zarządu. Przywoływana glosatorka wskazuje także, że zgodnie z art. 99 § 1 k.c. pełnomocnictwo do dokonania czynności prawnej, dla której zastrzeżona jest ad solemnitatem forma szczególna, powinno być udzielone w takiej szczególnej formie.
Natomiast J. Grykiel podnosił, że brak jest dostatecznych podstaw prawnych pozwalających na akceptację głównej tezy wyrażonej przez Sąd Najwyższy w omawianym wyroku, wykluczającej zastosowanie przepisów k.c. o pełnomocnictwie do pełnomocnika, o którym mowa w art. 210 § 1 k.s.h.17. W ocenie wspomnianego autora argumenty przedstawione przez Sąd są bardzo lakoniczne i mało przekonujące. Co więcej, zaproponowane przez Sąd rozwiązanie, pozostające w opozycji do dotychczasowych wypowiedzi orzecznictwa w tym zakresie, skutkowałoby powstaniem luki prawnej w zakresie istotnych kwestii związanych z udzieleniem, wykonywaniem oraz skutkami wadliwości pełnomocnictwa uregulowanego w powołanym przepisie k.s.h.
W art. 210 k.s.h. mamy do czynienia z konstrukcją pełnomocnictwa w rozumieniu prawa cywilnego, tyle że udzielanym przez zgromadzenie wspólników, któremu ustawodawca w tym szczególnym przypadku przyznał kompetencję do złożenia oświadczenia woli za spółkę. We wszelkich kwestiach nieuregulowanych w k.s.h. do pełnomocnictwa z art. 210 k.s.h. należy – na podstawie art. 2 k.s.h. – stosować przepisy k.c. o pełnomocnictwie18. Dotyczy to w szczególności konstrukcji reprezentacji, wymogów podmiotowych po stronie pełnomocnika, skutków działania bez umocowania lub z przekroczeniem zakresu umocowania, czy też ograniczeń w dokonywaniu przez pełnomocnika czynności z samym sobą.
5. Pogląd przemawiający za stosowaniem przepisów k.c. o pełnomocnictwie do pełnomocnictwa udzielonego uchwałą wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w trybie art. 210 § 1 k.s.h.
Drugi z omawianych poglądów związany jest z zasadą jedności prawa cywilnego. Jak już zostało wspomniane, na podstawie art. 2 k.s.h. w sprawach nieuregulowanych przez k.s.h. stosuje się (wprost) przepisy k.c., a jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy k.c. stosuje się odpowiednio. Zaznaczenia wymaga okoliczność, że konieczność sięgania do unormowań zawartych w k.c., w szczególności do przepisów o pełnomocnictwie, została dostrzeżona już we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, ponieważ w uzasadnieniu postanowienia z 27 lutego 2009 r.19 Sąd ten badając zagadnienie formy podejmowanej uchwały o udzieleniu pełnomocnictwa do zawarcia umowy założycielskiej spółki komandytowej wskazał, że w przypadku gdy k.s.h. nie zawiera regulacji określonej kwestii, to należy poprzez art. 2 k.s.h. sięgnąć do unormowań ujętych w k.c.
W powyższym kontekście warto także odnotować wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 marca 2015 r., w uzasadnieniu którego stwierdza on wprost, aczkolwiek lakonicznie, że do pełnomocnictwa udzielonego na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. można stosować przepisy k.c. o pełnomocnictwie20. Ponadto w uchwale z 30 stycznia 2019 r.21, Sąd Najwyższy poświęcił istotną część uzasadnienia na rozważenie zagadnienia, w jakiej relacji znajdują się przepisy o pełnomocnictwie zawarte w k.c. do regulacji dopuszczających ustanowienie pełnomocnika w trybie art. 210 § 1 k.s.h. Odwołując się między innymi do poglądów wyrażonych w doktrynie, Sąd Najwyższy w przywoływanej uchwale podkreślił konieczność uwzględnienia w procesie wykładni art. 210 § 1 k.s.h. zasady jedności prawa cywilnego, z uwagi na niewyczerpujący charakter wspomnianej regulacji. W ocenie Sądu Najwyższego norma wypływająca z art. 210 § 1 k.s.h. stanowi jedynie o sposobie udzielenia pełnomocnictwa przez wspólnika, a także w jakich przypadkach występuje obowiązek udzielenia takiego pełnomocnictwa.
Odmiennie od poglądu sformułowanego na kanwie wyroku w sprawie II CSK 217/11, w uchwale III CZP 71/18 Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że powołanie pełnomocnika przez zgromadzenie wspólników na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. jest tożsame z umocowaniem pełnomocnika przez samą spółkę, działającą przez swoje organy. Co więcej, zdaniem Sądu Najwyższego na korzyść poglądu dostrzegającego tożsamość konstrukcją przepisów o pełnomocnictwie z k.c. oraz art. 210 § 1 k.s.h. świadczy okoliczność, że ustawodawca używa tego samego terminu na określenie pełnomocnika, zarówno w k.c., jak i w k.s.h.
Sąd Najwyższy podkreśla w uzasadnieniu uchwały, że celowe i przemyślane jest umieszczenie art. 2 k.s.h. w ustawie, co pozwala w zależności od sytuacji stosować wprost przepisy k.c. albo odpowiednio, jeżeli dany termin prawny użyty w k.s.h. nie jest całościowo uregulowany, a z takim stanem prawnym mierzymy się w odniesieniu do pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h. W ocenie Sądu nie trzeba szukać wątpliwych argumentów służących do wykazania odmienności między pełnomocnictwem z art. 210 § 1 k.s.h. i pełnomocnictwem, któremu poświęcony jest specjalny rozdział, umieszczony wczęści ogólnej k.c. (art. 98-109 k.c.). Podążając tak wytyczonym tokiem myślenia, Sąd Najwyższy wskazał, że pełnomocnictwo udzielone na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. stanowi jedynie modyfikację domyślnego modelu reprezentacji spółki, na poparcie której to tezy Sąd przedstawia szereg argumentów. Sąd Najwyższy wywodzi w pierwszej kolejności, że k.s.h. przyznaje radzie nadzorczej lub pełnomocnikowi uprawnienia do reprezentowania tej spółki przy zawieraniu umów z członkiem zarządu lub w sporze spółki z nim. Następnie Sąd Najwyższy wskazuje, że zgromadzenie wspólników uzyskuje w drodze wyjątku od domniemania kompetencji zarządu do prowadzenia spraw i reprezentacji spółki, uprawnienie do reprezentowania spółki z o.o. w sprawie powołania pełnomocnika o wskazanym zakresie umocowania. Po trzecie, uprawnienie zgromadzenia wspólników aktualizuje się jedynie w ograniczonym zakresie, w konkretnych stanach faktycznych, tj. przy zawieraniu umowy lub sporze członka zarządu ze spółką. Po czwarte, niezwykle wąsko nakreślony przez ustawodawcę zakres pełnomocnictwa czyni niedopuszczalnym udzielenie w trybie art. 210 § 1 k.s.h. pełnomocnictwa ogólnego w trybie art. 210 § 1 k.s.h.
Finalnie Sąd Najwyższy wskazuje, że w art. 210 § 1 k.s.h. nie jest wyróżnione czy przepis ten umożliwia nie tylko pełnomocnictwo spółki w indywidualnie określonych, jednostkowych umowach i sporach członka zarządu ze spółką, ale też czy może to być pełnomocnictwo rodzajowe, to znaczy do określonych kategorii czynności z udziałem członka zarządu (ale w zakresie przedmiotowym, ograniczonym w powołanym przepisie).
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2019 r. (sygn. akt. III CZP 71/18) spotkała się z aprobatą w doktrynie. Małgorzata Dumkiewicz oraz S. Kidyba pozytywnie ocenili stanowisko z tej uchwały, łagodzące uprzedni pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z 15 czerwca 2012 r., sygn. akt II CSK 217/1122. Autorzy podkreślają, że stanowisko, jakoby do pełnomocnictwa udzielanego na podstawie przepisu art. 210 § 1 k.s.h. nie mają zastosowania przepisy k.c. o pełnomocnictwie, a pełnomocnictwo do działania w imieniu spółki w sporze z członkiem jej zarządu lub przy zawieraniu z nim umowy ma charakter „autonomiczny” na gruncie k.s.h., było zbyt daleko idące. W ocenie autorów Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że tezy tej nie należy rozciągać na całą konstrukcję pełnomocnictwa z art. 210 § 1 k.s.h. i przeciwstawiać go pełnomocnictwu określonemu jednakowo w założeniach części ogólnej k.c. dla całego obrotu prywatnoprawnego.
Mając zatem na uwadze wypowiedzi doktryny oraz najnowsze stanowisko Sądu Najwyższego, rozważając konieczność zachowania szczególnej formy uchwały w trybie art. 210 § 1 k.s.h. należy sięgnąć po art. 99 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. W konsekwencji, w myśl omawianego poglądu, udzielenie pełnomocnictwa w trybie art. 210 § 1 k.s.h. będzie wymagało podjęcia uchwały w szczególnej formie, o ile ustawa przewiduje dla konkretnej czynności takąż formę, tak jak choćby w przypadku czynności prawnej rozporządzającej prawem własności nieruchomości.
6. Podsumowanie
W świetle powyższych rozważań należy w pierwsze kolejności zauważyć, że Sąd Najwyższy w najnowszym orzecznictwie złagodził wcześniej wyrażony pogląd, zgodnie z którym pełnomocnictwo udzielane w celu reprezentacji w umowach i sporach z członkami zarządu spółki w trybie art. 210 § 1 k.s.h. stanowi odrębną, własną oraz kompleksową regulację. Sąd Najwyższy zwrócił także uwagę na konieczność uwzględnienia w procesie wykładni art. 210 § 1 k.s.h. zasady jedności prawa cywilnego, ponieważ regulacja zawarta w art. 210 § 1 k.s.h. ma charakter niewyczerpujący i stanowi jedynie o sposobie udzielenia pełnomocnictwa przez wspólnika oraz przypadkach, w jakich występuje obowiązek udzielenia takiego pełnomocnika.
Należy jednak mieć na uwadze, że norma wypływająca z art. 2 k.s.h. pozwala w zależności od sytuacji stosować wprost albo odpowiednio przepisy k.c., jeżeli dana instytucja prawna nie jest całościowo uregulowana w k.s.h., tak jak to ma miejsce w odniesieniu do pełnomocnictwa udzielanego w trybie art. 210 § 1 k.s.h.
Przekonywający zdaje się argument, że pełnomocnictwo z art. 210 § 1 k.s.h. stanowi jedynie modyfikację modelu reprezentacji spółki, mającą na celu zapewnienie ochrony interesu spółki oraz jej wierzycieli, a w konsekwencji zbyteczne jest poszukiwanie argumentów służących do wykazania odmienności między pełnomocnictwem z art. 210 § 1 k.s.h. i pełnomocnictwem, któremu poświęcony jest specjalny rozdział, umieszczony w części ogólnej k.c. Rozważając zatem ewentualną konieczność zachowania szczególnej formy uchwały w trybie art. 210 § 1 k.s.h., stosując wspomnianą instytucję należy sięgać po art. 99 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Powyższa konstatacja prowadzi do wniosku, że udzielenie pełnomocnictwa w trybie art. 210 § 1 k.s.h. będzie każdorazowo wymagało podjęcia uchwały w szczególnej formie, o ile ustawa przewiduje dla konkretnej czynności konieczność zachowania takiej właśnie, szczególnej formy.
_______________________________________
1 T.j. Dz.U 2019 poz. 1145.
2 T.j. Dz.U. 2019 poz. 505.
3 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 11 czerwca 2019 r., sygn. akt III AUa 746/18, LEX nr 2712212.
4 R. Pabis, Komentarz do art. 210 § 1 k.s.h. [w]: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2020, teza 1, Legalis/ele. 2019.
5 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 8 sierpnia 2018 r., sygn. akt III AUa 98/18, LEX nr 2570409.
6 Ibidem.
7 Vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 września 2015 r., sygn. akt VI ACa 1339/14 i źródła tamże powołane, LEX nr 1814841.
8 Ibidem.
9 R. Pabis, Komentarz do art. 210 § 1 k.s.h. [w]: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, op. cit., teza 29.
10 A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, Komentarz do art. 2 k.s.h., teza 2, LEX/ele. 2019.
11 R. Siwik, Komentarz do art. 2 Kodeksu spółek handlowych [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz red. Z. Jara, Wydanie 21, teza 14, Legalis/Ele.
12 Wyrok Sądu Najwyższego z 20 października 2011 r., sygn. akt III CSK 5/11, LEX nr 1084736.
13 Ibidem.
14 Wyrok Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2012 r., sygn. akt II CSK 217/11, LEX nr 1218535.
15 Ibidem.
16 A. Sobota, Glosa do wyroku SN z 15 czerwca 2012 r., sygn. akt II CSK 217/11, LEX/el. 2013.
17 J. Grykiel, Do pełnomocnictwa udzielonego na podstawie art. 210 § 1 k.s.h. nie mają zastosowania przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie. Glosa do wyroku SN z 15 czerwca 2012 r., sygn. akt II CSK 217/11, „Państwo i Prawo” 2014, nr 5, s. 134-140.
18 Ibidem.
19 Postanowienie Sądu Najwyższego z 27 lutego 2009 r., sygn. akt II CSK 509/08, LEX nr 584729.
20 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 marca 2015 r., sygn. akt VI ACa 718/13, LEX nr 1785321.
21 Uchwała Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2019 r., sygn. akt III CZP 71/18, LEX nr 2612713.
22 M. Dumkiewicz, S. Kidyba, Charakter pełnomocnictwa udzielanego na podstawie art. 210 k.s.h. Glosa do uchwały SN z 30 stycznia 2019 r., sygn. akt III CZP 71/18, Glosa 2019 nr 4, s. 70-76.
