1. Wprowadzenie
Kasacja nadzwyczajna w obecnym kształcie swoim zakresem przedmiotowym, jak i podmiotowym znacznie odbiega od klasycznej kasacji uregulowanej w art. 518 k.p.k. Osobami uprawnionymi do wniesienia kasacji w oparciu o art. 521 k.p.k. nie są bowiem indywidualne osoby, ale wyłącznie podmioty specjalne, tj. Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka w niektórych przypadkach2 . Ponadto w odróżnieniu od klasycznej kasacji wnoszonej przez strony, wniesienie kasacji nadzwyczajnej na podstawie art. 521 k.pk. nie jest ograniczone żadnym terminem3 . Nie jest jednak dopuszczalne uwzględnienie kasacji na niekorzyść oskarżonego, wniesionej po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia4 . Jeżeli chodzi o zakres przedmiotowy art. 521 k.p.k., to jest on znacznie szerszy od zakresu przedmiotowego zawartego w art. 518 k.p.k., bowiem kasację nadzwyczajną, zgodnie z redakcją przepisu, można wnieść od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie.
W odróżnieniu od kasacji stron, kasacja przewidziana w art. 521 k.p.k. obejmuje nie tylko prawomocne wyroki sądów odwoławczych kończące postępowanie, ale również każde prawomocne orzeczenie, które kończy postępowanie, niezależnie od jego postaci (wyrok czy postanowienie) i od tego, w jakiej instancji się ono uprawomocniło5 .
W tym miejscu należy wskazać, iż na mocy nowelizacji wprowadzonej do k.p.k. w 2003 r.6 , wyeliminowany został z treści art. 521 k.p.k. wymóg, iż orzeczenie miałoby kończyć wyłącznie postępowanie „sądowe”. W obecnym stanie prawnym istotne jest to, aby orzeczenie będące przedmiotem zaskarżenia kasacją nadzwyczajną było postanowieniem bądź orzeczeniem kończącym postępowanie, niezależnie od tego, czy sądowe, czy też przygotowawcze, np. utrzymanie przez sąd, po rozpoznaniu zażalenia, w mocy postanowienia o umorzeniu dochodzenia lub śledztwa w fazie ad personam7 .
O ile zaskarżanie orzeczeń wydawanych przez sąd w toku postępowania sądowego nie budzi wątpliwości, o tyle nadal kwestią intrygującą oraz kontrowersyjną jest zaskarżanie postanowień wydanych przez sąd w toku postępowania przygotowawczego. Z uwagi na powyższe, celem niniejszej publikacji jest próba ustalenia kryteriów, dzięki którym będzie można określić dopuszczalność zaskarżenia konkretnego orzeczenia wydanego w postępowaniu przygotowawczym poprzez wniesienie od niego kasacji nadzwyczajnej8 .
W ocenie Autorki dotychczasowe orzecznictwo w przedmiotowym zakresie niejednolicie odnosi się do omawianej problematyki, a liczba orzeczeń jawi się jako niedostateczna do przyjmowania jednoznacznych konkluzji.
2. Przesłanki dopuszczalności nadzwyczajnej skargi kasacyjnej
Tak jak wskazano powyżej, na mocy art. 521 k.p.k. nadzwyczajną skargą kasacyjną, co do zasady, można zaskarżyć postanowienia wydane w postępowaniu przygotowawczym. Przedmiotową koncepcję popiera orzecznictwo9 oraz większość autorów komentarzy do k.p.k10. Tak na przykład w komentarzu aktualizowanym Jana Grajewskiego i Sławomira Steinborna do art. 521 k.p.k. podkreślone zostało, iż przez zastąpienie pierwotnego sformułowania „orzeczenia kończącego postępowanie sądowe” sformułowaniem „orzeczenia sądu kończącego postępowanie” (na mocy ww. nowelizacji k.p.k. z 2003 r.) – znacząco poszerzony został zakres przedmiotowy kasacji nadzwyczajnej, co pozwala na jej wniesienie nie tylko od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie sądowe, lecz także od prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie przygotowawcze11.
W komentarzach do k.p.k. autorstwa Dariusza Święckiego12 czy Jarosława Matrasa13 oraz w komentarzu pod redakcją prof. UWB dr. hab. Andrzeja Sakowicza, dopuszczalność zaskarżania postanowień wydanych w postępowaniu przygotowawczym oceniana jest przez pryzmat postanowień w przedmiocie umorzenia postępowania przygotowawczego w kontekście tezy uchwały Sądu Najwyższego z 29 listopada 2016 r.14. Przedmiotem analizy Sądu Najwyższego w ww. uchwale było bowiem pojęcie „prawomocnych postępowań sądowych kończących postępowanie” w świetle art. 521 k.p.k. W ww. uchwale Sąd Najwyższy uznał, że nie jest prawomocnym orzeczeniem sądu kończącym postępowanie w rozumieniu art. 521 § 1 postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa (dochodzenia) lub postanowienie sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego w fazie in rem. Sąd Najwyższy podkreślił, że skoro ww. postępowania mogą być kontynuowane bez zaistnienia szczególnych warunków przez prokuratora, to można je uznać jako prawomocne jedynie w formalnym wymiarze.
A contrario, Sąd Najwyższy stwierdził, iż postanowienie sądu wydane na podstawie art. 306 § 1a w zw. z art. 325a § 2 k.p.k., utrzymjące w mocy postanowienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego w fazie ad personam, może zostać zaskarżone poprzez wniesienie kasacji nadzwyczajnej.
Analiza charakteru postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego dokonana przez Sąd Najwyższy w ww. uchwale pozwala na opracowanie schematu, na podstawie którego należy oceniać czy danego rodzaju postanowienie (w tym również postanowienie wydane w postępowaniu przygotowawczym) może zostać zaskarżone kasacją nadzwyczajną, w trybie art. 521 k.p.k.
3. Prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe a prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie
Przystępując do oceny charakteru orzeczenia, w pierwszej kolejności należy zweryfikować, czy zostało ono wydane przez sąd. A contrario nie można zaskarżyć kasacją nadzwyczajną postanowienia prokuratora. Można natomiast kasacją nadzwyczajną co do zasady zaskarżyć postanowienie sądu utrzymujące w mocy postanowienie prokuratora.
Sąd Najwyższy w ww. uchwale z 29 listopada 2016 r. wskazał, że skoro w wyniku powyższej nowelizacji art. 521 k.p.k. z 2003 r. sformułowanie „prawomocne orzeczenie kończące postępowanie sądowe” zostało zastąpione określeniem „prawomocne orzeczenie sądu kończące postępowanie”, to nie ma wątpliwości co do tego, że orzeczenie sądu utrzymujące w mocy postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego, bez względu na to, czy postępowanie umorzono w fazie in rem, czy też przeciwko osobie, stanowi „orzeczenie sądu”, o jakim jest mowa w powołanym przepisie.
4. Prawomocność w rozumieniu art. 521 Kodeksu postępowania karnego
Następnie należy zdecydować, czy orzeczenie sądu spełnia wymóg posiadania przymiotu prawomocności. Prawomocność natomiast jest rozumiana jako sytuacja prawna charakteryzująca się niepodważalnością decyzji procesowej15. Wyróżnia się dwa aspekty prawomocności, tj.: niepodważalność w znaczeniu zakazu podważania decyzji procesowej w drodze kontynuacji dotychczasowego postępowania – prawomocność formalną oraz niepodważalność tejże decyzji w znaczeniu zakazu prowadzenia nowego postępowania w tym samym przedmiocie – ne bis in idem – prawomocność materialną16.
W znaczeniu formalnym rozstrzygnięcie, które stało się prawomocne, kończy proces, chyba że zostanie wzruszone w drodze zastosowania nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Zatem sprawa, która została prawomocnie zakończona, tworzy stan rzeczy osądzonej17.
Natomiast tak zwaną prawomocnością materialną określa się sytuację, w której „nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie (formalnie) zakończonego. Chodzi tu nie tylko o ponowny proces przed tym organem, który już zakończył postępowanie, ale o jakikolwiek inny organ”. Sąd Najwyższy w przytoczonej wyżej uchwale słusznie zwrócił uwagę, iż prawomocność postanowień w odniesieniu do ich możliwości zaskarżenia skargą nadzwyczajną powinna posiadać cechę nieodwołalności, skoro prawomocność ma spełnić określone funkcje w procesie, w tym zwłaszcza funkcję gwarancyjną, tj. prawomocność orzeczenia ma stanowić o stabilizacji prawnej i trwałości sytuacji ukształtowanej tym orzeczeniem. Prawomocne orzeczenie w kontekście możliwości jego zaskarżenia powinno się zatem cechować również prawomocnością materialną.
Sąd Najwyższy wskazał, iż postanowienie sądu o utrzymaniu w mocy postanowienia sądu o umorzeniu postępowania posiada jedynie cechę prawomocności formalnej, tj. orzeczenie sądu jest formalnie niezaskarżalne, a jednocześnie tak naprawdę nie stanowi rzeczywistej przeszkody do kontynuowania postępowania przygotowawczego, które bez ograniczeń i w każdym czasie może zostać podjęte w tej samej sprawie. Wskazuje na to expressis verbis treść art. 327 § 1 k.p.k.
5. Kryterium orzeczenia „kończącego postępowanie”
Trzecim z elementów limitujących uprawnienie podmiotów specjalnych wymienionych w art. 521 § 1 k.p.k. do występowania z tym nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, jest warunek, aby orzeczenie kończyło postępowanie. Ocena czy konkretne rozstrzygnięcie stanowi orzeczenie kończące postępowanie zależy od tego, czy po jego wydaniu możliwy jest jeszcze normalny (zwykły) bieg tego postępowania18.
Przesłanką prawa do kasacji jest zatem niedopuszczalność zwykłego biegu postępowania w konkretnej sprawie19. Jeżeli chodzi zatem o pojęcie „orzeczenia kończącego postanowienie”, to nie ulega wątpliwości, iż takiego rodzaju orzeczeniami są postanowienia dotyczące zasadniczego nurtu procesu – co do odpowiedzialności karnej na etapie głównego nurtu postępowania (takimi orzeczeniami są właśnie: postanowienie o umorzeniu postępowania, wyroki skazujące, wyroki uniewinniające).
6. Problematyka postanowień incydentalnych
Problematyczną natomiast tematyką jest możliwość zaskarżenia w trybie art. 521 k.p.k. tzw. orzeczeń incydentalnych w świetle pojęcia „orzeczenia kończącego postępowanie”.
W doktrynie obecny jest pogląd, zgodnie z którym „art. 521 k.p.k. swoim zakresem obejmuje tylko takie uboczne postępowania sądowe, które pozostają w związku z kwestią dopuszczalności biegu postępowania zasadniczego oraz te, które dotyczą modyfikacji rozstrzygnięcia co do istoty, jak również sposobu wykonywania lub konsekwencji tego orzeczenia”20. Zgodnie natomiast z najnowszym orzecznictwem, do grupy „orzeczeń kończących postępowanie” zalicza się również tzw. postanowienia incydentalne (tych poza zasadniczym nurtem procesu – co do odpowiedzialności karnej), które nie wymagają istnienia związku pomiędzy orzeczeniem incydentalnym a „kwestią dopuszczalności biegu postępowania zasadniczego”21. Zwłaszcza do zakresu postanowień incydentalnych będzie należała większość postanowień wydawanych w czasie postępowania przygotowawczego. W celu dokonania próby zakwalifikowania danego orzeczenia incydentalnego wydanego w postępowaniu przygotowawczym należy zwrócić uwagę na argumentację Sądu Najwyższego, zawartą w orzecznictwie odnoszącym się do postanowień incydentalnych wydanych w ogóle.
Postanowieniami incydentalnymi, które zostały przez orzecznictwo uznane za „kończące postępowanie”, są m.in.:
• postanowienie w przedmiocie odtworzenia akt, w zakresie, w jakim akta zostały odtworzone22,
• postanowienie sądu w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności lub niedopuszczalności ekstradycji23,
• postanowienie w kwestii przepadku przedmiotu poręczenia majątkowego24,
• postanowienie w przedmiocie prawnej dopuszczalności lub niedopuszczalności przejęcia lub przekazania orzeczenia w celu wykonania kary25,
• postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów postępowania26,
• postanowienie oddalające wniosek o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie27.
We wszystkich ww. orzeczeniach Sądu Najwyższego głównym argumentem uznania postanowienia incydentalnego jako kończącego postępowanie było wskazanie, iż dane postanowienie ma kończyć stadium sądowego postępowania. W przedmiotowych orzeczeniach wskazano również, iż nie ma znaczenia, że przedmiotowe postanowienia mają charakter uboczny i nie kończą one jurysdykcyjnego (głównego) etapu postępowania. Idąc dalej tym rozumowaniem oraz kierując się argumentacją wskazaną w uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 29 listopada 2016 r., postanowienie incydentalne można uznać za kończące postępowanie, jeżeli kończy ono stadium sądowego postępowania i nie ma żadnej możliwości jego dalszego prowadzenia bądź podjęcia.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego jako postanowienia incydentalne, które nie mogą być zaskarżone kasacją, gdyż nie zostały uznane jako „kończące postępowanie” wskazuje się m.in. następujące orzeczenia: - postanowienie rozstrzygające wątpliwości co do wykonania orzeczeń o zastosowaniu środków zapobiegawczych, wydane w trybie art. 13 § 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r.
- Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 2018 poz. 652)28,
- postanowienie o oddaleniu wniosku o sprostowanie orzeczenia29
- postanowienie o złożeniu przedmiotu do depozytu sądowego albo oddaniu go osobie godnej zaufania – art. 231 § 1 k.p.k.30,
- postanowienie w przedmiocie odroczenia wykonania kary31,
- postanowienie w przedmiocie udzielenia przerwy w odbywaniu kary32.
W uzasadnieniach ww. postanowień Sądu Najwyższego, w których odmówił on danym orzeczeniom przymiotu „kończącego postępowanie”, jako argumentację przemawiającą za takim zapatrywaniem został wskazany incydentalny („wpadkowy”) oraz „nietrwały” charakter orzeczeń. Zdaniem Sądu Najwyższego takiego rodzaju orzeczenia nie stwarzają trwałej sytuacji prawnej z tego względu, iż cechuje je tymczasowość. Argumentacja Sądu Najwyższego w części, w której odmawia on niektórym orzeczeniom przymiotu „kończącego postępowanie”, ze względu na ich charakter incydentalny, stoi w sprzeczności z ww. orzeczeniami Sądu Najwyższego (tj. m.in. postanowieniem SN, sygn. akt II KKN 325/98, LEX nr 51375, zgodnie z którym postanowienia incydentalne mogą zostać uznane za kończące postępowanie oraz z uchwałą 7 sędziów SN, sygn. akt I KZP 27/96, OSNKW 1997, nr 1-2, poz. 1, zgodnie z którą, aby postanowienie mogło zostać uznane za „kończące postępowanie” nie musi być postanowieniem kończącym postępowanie karne, lecz kończącym dane sądowe stadium tego postępowania).
Jeżeli natomiast chodzi o zarzut „nietrwałego” charakteru niektórych orzeczeń incydentalnych, to ten pogląd koresponduje z definicją pojęcia „orzeczenia kończącego postępowanie” zaprezentowanego w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 29 listopada 2016 r.33 (ocena czy konkretne rozstrzygnięcie stanowi orzeczenie kończące postępowanie zależy od tego, czy po jego wydaniu możliwy jest jeszcze normalny, zwykły bieg tego postępowania).
Podkreślić bowiem należy, iż wszystkie postanowienia wymienione powyżej (postanowienie rozstrzygające wątpliwości co do wykonania orzeczeń o zastosowaniu środków zapobiegawczych itd.) nie mają charakteru trwałego, tj. można je wzruszyć lub zmienić w konsekwencji prowadzenia dalszego postępowania bądź wydania dalszych postanowień.
7. Podsumowanie
Biorąc pod uwagę powyżej poczynione rozważania, kwestia dopuszczalności wniesienia kasacji w trybie art. 521 k.p.k. od postanowień wydawanych w postępowaniu przygotowawczym powinna być oceniana w świetle następujących zagadnień:
1) czy dane postanowienie zostało wydane przez sąd,
2) czy postanowienie cechuje się prawomocnością materialną,
3) czy postanowienie można uznać za kończące postępowanie w sprawie.
Jeżeli chodzi o postanowienia dotyczące głównego nurtu postępowania, kluczowa problematyka oscyluje wokół drugiego z ww. zagadnień – oceny czy dane postanowienie charakteryzuje się cechą prawomocności materialnej, tj. należy zbadać czy dopuszczalne jest wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już prawomocnie (formalnie) zakończonego. Jeśli istnieje taka możliwość w danym przypadku, nie można zatem stwierdzić, iż postanowienie posiada przymiot prawomocności materialnej, a ślad za tym nie może być ono zaskarżone kasacją nadzwyczajną.
Bardziej problematyczna zdaje się być ocena charakteru orzeczeń incydentalnych, zwłaszcza tych wydawanych w postępowaniu przygotowawczym. Aby zbadać, czy takiego rodzaju orzeczenie może być zaskarżone kasacją w trybie art. 521 k.p.k., należy skupić się na trzeciej z ww. kwestii. Niestety, jeżeli chodzi o przedmiotowe zagadnienie, to spotyka się ono z różnym podejściem w dotychczasowym orzecznictwie i doktrynie. Tak jak wskazano powyżej, w doktrynie istnieje pogląd, zgodnie z którym „art. 521 k.p.k. swoim zakresem obejmuje tylko takie uboczne postępowania sądowe, które pozostają w związku z kwestią dopuszczalności biegu postępowania zasadniczego oraz te, które dotyczą modyfikacji rozstrzygnięcia co do istoty, jak również sposobu wykonywania lub konsekwencji tego orzeczenia”34. Aktualne orzecznictwo35 zdaje się jednak w tym zakresie podążać w kierunku uznawania orzeczeń incydentalnych za „kończące postępowanie”, jeżeli mogą się one wykazać trwałym charakterem, kończącym dane stadium postępowania sądowego (nie stawiając przy tym wymogu istnienia związku pomiędzy orzeczeniem incydentalnym, a kwestią dopuszczalności biegu postępowania zasadniczego).
Dlatego też wydaje się, iż każdorazowo oceniając charakter danego rodzaju postanowienia wydanego w postępowaniu przygotowawczym, w oparciu o przepisy k.p.k., należy ocenić czy dane postanowienie tworzy swojego rodzaju „trwały stan prawny”, który może wyłącznie zostać wzruszony poprzez wniesienie nadzwyczajnego środka zaskarżenia. W taki sposób, zgodnie z aktualnym orzecznictwem można dokonać próby oceny czy dane postanowienie może zostać uznane za „kończące postępowanie” w rozumieniu art. 521 k.p.k. Niemniej jednak, w związku z istnieniem rozbieżności zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie, w przedmiotowym zakresie kwestię czy dane postanowienie incydentalne może zostać zaskarżone poprzez wniesienie kasacji w trybie art. 521 k.p.k., wyjaśnia się dopiero na etapie kontroli formalnej kasacji wniesionej już do Sądu Najwyższego.
______________________________________________________________________________
1 T.j. Dz.U. 2018 poz. 1987.
2 Art. 521 § 1 i 2 k.p.k.
3 Art. 524 § 2 k.p.k.
4 Art. 524 § 3 k.p.k.
5 T. Grzegorczyk, Komentarz do art. 521 Kodeksu postępowania karnego, 2004.01.01, LEX.
6 Ustawa z 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych, Dz.U. 2003 nr 17 poz. 155.
7 T. Grzegorczyk, Komentarz do art. 521…, op. cit.
8 W niniejszej publikacji Autorka nie porównuje kasacji nadzwyczajnej ze skargą nadzwyczajną i dawną rewizją nadzwyczajną, co wymaga odrębnego opracowania.
9 Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 29 listopada 2016 r., sygn. akt I KZP 6/16, OSNKW 2017, nr 1, poz. 1, s. 1.
10 Ibidem, J. Matras, Komentarz do art. 521 Kodeksu postępowania karnego, 2018.08.15, LEX; , J. Grajewski, S. Steinborn, Komentarz aktualizowany do art. 521 Kodeksu postępowania karnego, 2015.05.07, LEX; D. Święcki, Komentarz aktualizowany do art. 521 Kodeksu postępowania karnego, 2019.03.31, LEX; prof. dr hab. A. Sakowicz, dr Katarzyna T. Boratyńska, dr P. Czarnecki, prof. dr hab. A. Górski, prof. dr hab. M. Królikowski, dr M. Warchoł, dr A. Ważny, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Legalis 2018.
11 J. Grajewski, S. Steinborn, Komentarz aktualizowany…, op. cit.
12 D. Święcki, Komentarz aktualizowany…, op. cit.
13 J. Matras, Komentarz do art. 521 Kodeksu postępowania karnego…, op. cit.
14 Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 29 listopada 2016 r., op. cit.
15 St. Waltoś, P. Hofmański, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2016, s. 62.
16 M. Cieślak, Polska procedura karna, Warszawa 1984, s. 370.
17 St. Waltoś, P. Hofmański: Proces karny... op. cit., s. 63.
18 Uchwała Izby Karnej SN z 9 października 2000 r., sygn. akt I KZP 4/00, OSNKW 2000, nr 9-10, poz. 77, postanowienie SN z 9 czerwca 2009 r., sygn. akt IV KK 461/08, OSNwSK 2009/1/1264, postanowienie SN z 25 września 2013 r., sygn. akt III KK 231/13, OSNKW 2013, nr 12, poz. 103.
19 Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 29 listopada 2016 r., op. cit.
20 W. Grzeszczyk, Kasacja w procesie karnym, wyd. 1996, s. 46.
21 Prof. dr hab. A. Sakowicz i in., Kodeks postępowania karnego, op. cit.
22 Postanowienie SN z 17 stycznia 2001 r., sygn. akt II KKN 325/98, LEX nr 51375; por. też postanowienie SN z 29 maja 2012 r., sygn. akt III KK 88/12, OSNKW 2012, nr 10, poz. 105.
23 Uchwała składu 7 sędziów SN z 17 października 1996 r., sygn. akt I KZP 27/96, OSNKW 1997, nr 1-2, poz. 1.
24 Postanowienie SN z 2 marca 2001 r., sygn. akt V KKN 543/00, LEX nr 51924.
25 Wyrok SN z 8 czerwca 2009 r., sygn. akt IV KK 461/08, OSNKW-R 2009, poz. 1264.
26 Postanowienie SN z 14 lutego 2013 r., sygn. akt IV KK 386/12, OSNKW 2013, Nr 6, poz. 54; postanowienie SN z 13 września 2016 r., sygn. akt V KK 36/16, OSNKW 2016, Nr 11, poz. 77.
27 Postanowienie SN z 13 października 1995 r., sygn. akt II KRN 124/95, Legalis nr 29561.
28 Postanowienie SN z 9 lipca 1996 r., sygn. akt IV KZ 40/96, niepubl., Legalis nr 65111.
29 Postanowienie SN z 14 października 1993 r., sygn. akt II KRN 177/93, OSNKW 1993, nr 11-12, poz. 77.
30 Postanowienie SN z 25 lipca 1997 r., sygn. akt II KZ 90/97, OSNKW 1997, nr 9-10, poz. 81.
31 Postanowienie SN z 19 czerwca 1996 r., sygn. akt II KZ 19/96, OSNKW 9-10/1996, poz. 62 i z 26 sierpnia 1996 r., sygn. akt II KZ 34/96, OSNKW 9-10/1996, poz. 63.
32 Postanowienie SN z 15 października 1996 r., sygn. akt IV KKN 274/96, OSNKW 1-2/1997, poz. 16.
33 Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 29 listopada 2016 r., op. cit.
34 W. Grzeszczyk, Kasacja w procesie karnym, op. cit., s. 46.
35 Postanowienie SN z 17 stycznia 2001 r., sygn. akt II KKN 325/98, op. cit.; por. też postanowienie SN z 29 maja 2012 r., sygn. akt III KK 88/12, OSNKW 2012, nr 10, poz. 105, postanowienie SN z 14 lutego 2013 r., sygn. akt IV KK 386/12, OSNKW 2013, Nr 6, poz. 54.
