Dwaj księgowi w 2016 r. zostali skazani za kradzież poufnych dokumentów, złamanie zawodowej tajemnicy i rozpowszechnienie niejawnych szczegółów umów handlowych, do jakich mieli dostęp podczas pracy. Otrzymali oni wyroki odpowiednio 12 i 9 miesięcy więzienia. W marcu 2017 r. po procesie apelacyjnym byłym księgowym zmniejszono jednak kary, a w 2018 r. Luksemburski Sąd Kasacyjny uchylił wyrok jednemu z nich nadając mu status „sygnalisty”.
Ochrona przed odwetem
W kwietniu 2018 roku Komisja Europejska zaproponowała dyrektywę, która miałaby chronić informatorów, powołując się przy tym na skandale takie jak Dieselgate, Panama Papers czy naruszenie danych Cambridge Analytica, które zostały wykryte przez informatorów. Dyrektywę nazwano tzw. ochroną przed odwetem. Komisja uważała, iż osoby zgłaszające naruszenia zasługują na wsparcie i ochronę od momentu, w którym zdecydują się na jego zgłoszenie. Obecnie kwestie prawne dotyczące sygnalistów w Unii Europejskiej są rozpatrywane w ramach systemu sądownictwa poszczególnych krajów. Celem jest stworzenie unijnej normy, ustanawiającej bezpieczne kanały sprawozdawczości zarówno w organizacjach jak i wobec władz publicznych. Uważa się, że w Polsce sygnaliści również są głównym źródłem informacji o nieprawidłowościach w firmach i zakładach pracy.
Ochrona sygnalistów
Przyjęta dyrektywa będzie chroniła informatorów zgłaszających takie kwestie jak: uchylanie się od płacenia podatków przez przedsiębiorstwa lub władzę oraz oszustwa. Jednym z głównych państw popierających nowe przepisy były Niemcy.
Dyrektywa ma ustanowić trzystopniowy system sprawozdawczości obejmujący wewnętrzne kanały sprawozdawcze, zgłaszanie informacji właściwym organom i kanały dzięki którym będzie można zgłosić nadużycia finansowe mediom w przypadku niepodjęcia odpowiednich kroków, także w przypadku zagrożenia dla interesu publicznego.
Według francuskiej posłanki Virginii Roziere niezbędne są negocjacje aby „walczyć o ostateczny tekst ustawy, a tym samym spełnić oczekiwania obywateli”.
W trakcie negocjacji szczegółów ustawy, państwa takie jak: Luksemburg, Irlandia, Węgry oraz Irlandia chciały, zaproponowały aby kwestie podatkowe zostały zwolnione z systemu ochrony informatorów, ale Niemcy, Francja i Włochy nalegały, aby zostały one uwzględnione.
Ustawa zakazywać ma również wszelkich form odwetu wobec osób zgłaszających przypadki naruszenia i zapewniać im dostęp do bezpłatnej porady oraz odpowiednich środków zaradczych.
Po ogłoszeniu ustawy organizacja Whistleblowing International Network, która jest koalicją organizacji z doświadczeniem w doradztwie dla sygnalistów i ochronie ich przed sądami, prasą i ustawodawstwem krajowym, powiedziała, że „sygnaliści w Europie mają szansę na przetrwanie, kiedy mówią w imię interesów i dla naszej demokracji".
Warto wspomnieć, iż w 2016 roku została uruchomiona platforma „EULeaks", czyli platforma dla osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa w krajach Unii Europejskiej. Szczególnie interesujące dla „EULeaks” są dokumenty związane z procesami decyzyjnymi Unii Europejskiej, które pokazywały niewłaściwe wdrażanie prawa UE czy niewłaściwe administrowanie lub inne działania tego rodzaju.
Nowe przepisy, w tym ustawa chroniąca sygnalistów, mają zapobiec unijnej tendencji do zachowania w tajemnicy niektórych bezprawnych sytuacji oraz wprowadzić przejrzystość, która jest sprawą najwyższej wagi. Celem nowych regulacji jest również to, aby przepisy Unii Europejskiej funkcjonowały i nie były omijane przez inne organizacje. Zapobiec temu mają także informacje ujawniane przez sygnalistów. Posłowie uważają, iż muszą zachęcać ludzi, którzy wiedzą o nielegalnej działalności, do wystąpienia z inicjatywą, gdyż interes publiczny to słowo kluczowe.
źródło: https://www.forbes.pl/opinie/sygnalisci-i-ich-ochrona-nowa-dyrektywa-ue/ttnrszv
Autor:
Andrzej Dmowski
Adwokat i doktor nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 roku jeden z Partnerów Zarządzających w korporacji Russell Bedford Poland. Wcześniej w sieci doradczej BDO, a także Deloitte & Touche. Autor książki „Ceny Transferowe”, współautor komentarza „Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych”, autor wielu publikacji z zakresu prawa podatkowego.
