Wprowadzenie Okazuje się, że w realnych warunkach rynkowych, zwłaszcza w przypadku małych i średnich spółek, model biznesowy, w którym niektórzy wspólnicy mają czerpać jedynie korzyści w postaci dywidendy z tytułu posiadanych udziałów/akcji, a część aktywnie pracować na rzecz spółki, w tym pełniąc również funkcje w zarządzie, nie sprawdza się. Bowiem bardzo często właśnie te osoby, których praca wpływa na wynik spółki, dochodzą do przekonania, że ich wysiłki konsumują nie tylko oni sami, ale w dużej mierze pasywni wspólnicy. Nie przekonuje wówczas argumentacja, że przecież taka jest idea i konstrukcja prawna całej spółki, ani to, że wspólnicy musieli kiedyś dokonać inwestycji w postaci zapłaty czy pokrycia udziałów/akcji.
Możliwości, jakie daje k.s.h.
Zgodnie z art. 529 § 1 k.s.h. podział spółki kapitałowej może być dokonany:
1) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na inne spółki za udziały lub akcje spółki przejmującej, które obejmują wspólnicy spółki dzielonej (podział przez przejęcie);
2) przez zawiązanie nowych spółek, na które przechodzi cały majątek spółki dzielonej za udziały lub akcje nowych spółek (podział przez zawiązanie nowych spółek);
3) przez przeniesienie całego majątku spółki dzielonej na istniejącą i na nowo zawiązaną spółkę lub spółki (podział przez przejęcie i zawiązanie nowej spółki);
4) przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie).
Stosownie do przepisu art. 529 § 3 k.s.h., wspólnicy spółki dzielonej mogą otrzymać obok udziałów lub akcji spółek przejmujących bądź spółek nowo zawiązanych dopłaty w gotówce nieprzekraczające łącznie 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki przejmującej, określonej według oświadczenia, o którym mowa w art. 534 § 2 pkt 4, bądź 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów lub akcji właściwej spółki nowo zawiązanej. Dopłaty spółki przejmującej są dokonywane z zysku bądź z kapitału zapasowego tej spółki.
W sytuacjach, o których mowa w punktach 1-3 wskazanych powyżej, spółka dzielona zostaje rozwiązana bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w dniu wykreślenia jej z rejestru (dzień podziału). Natomiast w przypadku, o którym mowa w punkcie 4, tj. w sytuacji podziału przez wydzielenie, spółka dzielona nie zostaje wykreślona z rejestru i funkcjonuje nadal, zaś wydzielenie nowej spółki następuje w dniu jej wpisu do rejestru. W przypadku przeniesienia części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę, wydzielenie następuje w dniu wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej (dzień wydzielenia).
Zgodnie z art. 531 § 1 k.s.h., spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału.
Zatem plan podziału określi dokładnie, które składniki majątku, aktywa i pasywa, a także prawa i obowiązki z umów i innych stosunków prywatno- i publicznoprawnych zostaną przyporządkowane do danego podmiotu – spółek nowo zawiązanych lub przejmujących, a które pozostaną w spółce dzielonej (dotyczy to sytuacji podziału przez wydzielenie, określonego w przepisie art. 529 § 1 pkt 4 k.s.h., w ramach którego spółka dzielona nie zostaje unicestwiona, ale pozostaje w obrocie prawnym).
Wspólnicy i Zarządy2 spółek uczestniczących w podziale, w sporządzanym planie podziału określają zasady podziału i dalej – w celu zatwierdzenia decyzji objętych planem podziału, podejmowana jest uchwała podziałowa, wyrażająca akceptację przyjętych rozwiązań.
Przepis art. 531 § 5 k.s.h. stanowi, że z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami spółki przejmującej wskazanej w planie podziału.
Już samo literalne brzmienie przywołanego powyżej przepisu wskazuje, że wspólnicy dotychczasowej spółki dzielonej staną się po podziale wspólnikami tej spółki przejmującej, co do której postanowiono w planie podziału, że jej udziałowcem będzie konkretny wspólnik bądź wspólnicy. Powyższe należy rozumieć w ten sposób, że z dniem wydzielenia wspólnicy dotychczasowej spółki dzielonej osiągną status wspólników/akcjonariuszy innego podmiotu, którego udziały/akcje zostały przypisane danej osobie w planie podziału.
Skoro przepis art. 529 § 1 k.s.h. dopuszcza podział nie tylko do jednej spółki, to nie ma przeszkód, aby w planie podziału ustalić, że danemu wspólnikowi będą przysługiwały udziały lub akcje w określonej spółce przejmującej, a innemu wspólnikowi w innej. Jest zatem szansa na podzielenie w drodze porozumienia istniejącej firmy i dalsze prowadzenie działalności przez wspólników w ramach odrębnych podmiotów. Możliwość taką dopuszcza doktryna.
Zgodnie ze stanowiskiem A. Szumańskiego, przedstawionym w Komentarzu do art. 531 k.s.h.3:
„Przepis art. 531 § 5 k.s.h. stanowi, że z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia wspólnicy (akcjonariusze) spółki dzielonej stają się wspólnikami (akcjonariuszami) spółki przejmującej wskazanej w planie podziału. Pojęcie spółki przejmującej należy rozumieć w tym przypadku szeroko, tj. w sposób obejmujący już istniejącą spółkę przejmującą (sensu stricto), spółkę nowo zawiązaną w związku z podziałem, a także spółkę wydzieloną w razie podziału przez wydzielenie (tak A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. II, s. 969, uw. 7; inaczej A. Witosz, w: J. Strzępka, W. Popiołek, A. Witosz, E. Zielińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2001, s. 1200). Nie ma bowiem żadnych podstaw do twierdzenia, że »sukcesja personalna« dotyczy tylko jednego ze sposobów podziału, tj. określonego w art. 529 § 1 pkt 1 k.s.h. z pominięciem pozostałych (art. 529 § 1 pkt 2-4 k.s.h.), gdyż byłoby to sprzeczne z art. 531 § 1 k.s.h., który sukcesję uniwersalną w związku z podziałem odnosi zarówno do spółki przejmującej, jak i do spółki nowo zawiązanej, spółka wydzielona jest z kolei od strony konstrukcyjnej albo spółką przejmującą, albo spółką nowo zawiązaną, byłby wówczas bezprzedmiotowy.
W konsekwencji określenie »spółki przejmującej wskazanej w planie podziału« zawarte w art. 531 § 5 k.s.h. należy traktować jedynie jako skrót myślowy ustawodawcy, umożliwiający uniknięcie powtarzania w treści tego przepisu wszystkich możliwych sposobów podziału spółki (art. 529 § 1 pkt 1-4 k.s.h.), zwłaszcza że kierując się etymologią tego określenia, spółka nowo zawiązana w wyniku podziału czy w wyniku wydzielenia, też od strony faktycznej przejmuje określoną w planie podziału część majątku spółki dzielonej, czyniąc to w ramach sukcesji uniwersalnej częściowej (por. M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 1, s. 973, uw. 7).
Z określenia, że »wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami spółki przejmującej wskazanej w planie podziału« (art. 531 § 5 k.s.h.) można wyprowadzić wniosek, że plan ten określi także podział substratu osobowego wspólników czy akcjonariuszy spółki dzielonej. Oznacza to, że z planu będzie wynikać okoliczność, do której spółki uczestniczącej w podziale czy do spółki wydzielanej przejdą poszczególni wspólnicy (akcjonariusze) spółki dzielonej. Taki wniosek znajduje potwierdzenie w treści art. 534 § 1 pkt 8 k.s.h. (por. A. Witosz, Łączenie, podział i przekształcanie spółek handlowych, s. 152-153; tenże, w: J. Strzępka, W. Popiołek, A. Witosz, E. Zielińska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz z orzecznictwem, Warszawa 2001, s. 1200)”.Możliwość rozdzielenia wspólników w przypadku podziału przez wydzielenie dopuszcza również P. Pinior4:
„Nabycie członkostwa. Na mocy przepisu art. 531 § 5 k.s.h. z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami spółki przejmującej lub nowo utworzonej wskazanej w planie podziału. Następuje to przez przydzielenie wspólnikom spółki dzielonej udziałów lub akcji spółek przejmujących lub nowo utworzonych. Warunki, na jakich to następuje, określa plan podziału.
Z reguły na skutek podziału spółki wspólnicy spółki dzielonej obejmują proporcjonalnie udziały lub akcje we wszystkich spółkach przejmujących lub nowo zawiązanych.
Przyznanie udziałów lub akcji może być dokonane nie tylko proporcjonalnie do dotychczas posiadanych udziałów lub akcji, lecz także może doprowadzić do »rozdzielenia się« wspólników na skutek podziału”.
Jak zatem wynika z powyższego, to, że wszyscy wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej otrzymają proporcjonalnie należny udział w nowych spółkach przejmujących bądź zawiązanych jest zasadą. Jednak zasada ta nie jest bezwzględną regułą i nie ma przeszkód, aby w planie podziału ustalić inne reguły rozdzielenia biznesu. Można wyobrazić sobie sytuację, gdzie część wspólników przejdzie do jednej spółki, a pozostali do innej spółki. Możliwy jest także przypadek, w którym jeden czy kilku wspólników pozostanie w spółce dzielonej, a do nowego podmiotu przejdą inni wspólnicy wraz z odpowiednimi aktywami i kontraktami, aby móc dalej prowadzić biznes niezależnie od starego podmiotu.
W zakresie stanowiska przedstawicieli doktryny w przedmiotowej sprawie, należy także zwrócić uwagę na pogląd M. Rodzynkiewicza5, który wskazuje, iż:
„Artykuł 531 § 5 wzmacnia tezę, że podział spółki może doprowadzić także do »rozdzielenia« akcjonariatu (wspólników) spółki dzielonej (jedni przejdą do jednej spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, inni do innej). Przepis ten nie stanowi bowiem, że wszyscy wspólnicy (akcjonariusze) spółki dzielonej stają się z dniem podziału (wydzielenia) w odpowiednich proporcjach wspólnikami (akcjonariuszami) w każdej ze spółek przejmujących (nowo zawiązanych), ale że stają się wspólnikami (akcjonariuszami) w spółce »wskazanej w planie podziału«. W odniesieniu do podziału przez wydzielenie, rozdzielenie akcjonariatu (wspólników) spółki dzielonej oznacza w szczególności, że nie wszyscy wspólnicy bądź akcjonariusze spółki dzielonej muszą partycypować proporcjonalnie w emisji jednostek uczestnictwa dokonywanej przez spółkę przejmującą (nowo zawiązaną), zaś niektórzy z tych wspólników (akcjonariuszy) mogą na skutek wydzielenia w całości »wyjść« ze spółki dzielonej, zaś inni mogą w ogóle nie uczestniczyć w transakcji. Podobnie P. Pinior, w: J. Strzępka (red.), Kodeks spółek handlowych. Komentarz, op. cit.”.
Należy zatem dopuścić możliwość, aby procedura podziału przez wydzielenie umożliwiała wspólnikom rozdzielenie pomiędzy siebie biznesu tak, aby każdy wspólnik, który wyrazi wolę samodzielnego jego prowadzenia, otrzymał odpowiednią część majątku umożliwiającą dalsze funkcjonowanie, a z kolei wspólnik, który nie będzie chciał partycypować w nowym podmiocie, miał prawo do wykupienia swoich udziałów.
Powyższą tezę potwierdza wprost treść przepisu art. 534 § 1 pkt 8) k.s.h., który stanowi, że plan podziału zawiera podział między wspólników dzielonej spółki udziałów lub akcji spółek przejmujących lub spółek nowo zawiązanych oraz zasady podziału.
Jak wskazuje U. Roge6: „W tym punkcie planu wskazane mogą być takie elementy, jak ustalenie sposobu oraz terminu, w ciągu którego akcje lub udziały spółki dzielonej zostaną wydane (przyznane) udziałowcom lub akcjonariuszom spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, terminu dematerializacji akcji, ograniczenia lub wyłączenia prawa do zaległej dywidendy w nowej spółce dla wspólników lub akcjonariuszy spółki dzielonej itp.
W przypadku podziału personalnego spółki dzielonej, gdy w spółkach przejmujących (nowo zawiązanych, wydzielonych) nie będzie zachodziła tożsamość wspólników z kręgiem wspólników/akcjonariuszy spółki dzielonej, plan podziału w tym punkcie powinien określać zasady podziału udziałów lub akcji w tych spółkach między poszczególnych wspólników i kryteria przechodzenia”.
Podobnie wypowiada się M. Rodzynkiewicz7, który w zakresie przepisu art. 534 § 1 pkt 8) k.s.h. wskazuje, iż:
„Kryteria »kierowania« danego akcjonariusza czy też wspólnika spółki dzielonej do danej spółki przejmującej albo nowo zawiązanej, gdy w związku z podziałem dochodzi do »rozdzielenia personalnego«, powinny być jasno opisane w planie podziału, w szczególności dlatego, że różne mogą być szanse rozwojowe poszczególnych spółek przejmujących albo nowo zawiązanych (tak trafnie A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, Kodeks spółek handlowych. Tom IV, op. cit., s. 790).
Chodzi tu o zachowanie zasad tzw. sprawiedliwości formalnej, czyli porównywalnego traktowania poszczególnych akcjonariuszy (wspólników) spółki dzielonej na podstawie porównywalnych elementów stanu faktycznego. Trzeba przy tym zauważyć, że uchwała o podziale nie podlega zaskarżeniu wyłącznie ze względu na zastrzeżenia dotyczące jedynie parytetu wymiany, wskazanego w punkcie planu podziału, o którym mowa w art. 534 § 1 pkt 2 (art. 544 § 3).
Wynika stąd, że można skarżyć uchwałę podziałową ze względu na zastrzeżenia dotyczące postanowień planu podziału, wskazanych w art. 534 § 1 pkt 8, w tym w szczególności ze względu na krzywdzące zasady »rozdziału podmiotowego« (tak trafnie A. Szumański, w: S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, Kodeks spółek handlowych. Łączenie, podział i przekształcanie spółek, t. 4, wyd. 3, op. cit., s. 790-791)”.
Oprócz potwierdzenia, że rozdzielenie wspólników w związku z podziałem spółki kapitałowej jest możliwe, cytowany wyżej autor zwraca uwagę na niezwykle istotną kwestię możliwości skutecznego zaskarżenia uchwały podziałowej przez wspólników, którym w związku z podziałem spółki nie zagwarantowano, albo wręcz nie przyznano w planie podziału i w konsekwencji w uchwale podziałowej, należytych praw związanych z majątkiem spółki podlegającej podziałowi.
Skuteczność i ważność uchwały podziałowej zależy od prawidłowego zawiadomienia wspólników
Należy bowiem podkreślić, że zgodnie z przepisem art. 541 § 1 k.s.h., podział spółki wymaga uchwały zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dzielonej oraz każdej spółki przejmującej, powziętej większością trzech czwartych głosów, przedstawiających co najmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa albo statut spółki przewidują surowsze warunki. Konieczne jest zatem spełnienie dwóch przesłanek skuteczności uchwały połączeniowej. Za uchwałą musi opowiedzieć się większość 3/4 i ta większość musi reprezentować minimum połowę kapitału zakładowego. Przyjąć należy, że większość 3/4 dotyczy głosów oddanych8.
Można zatem wyobrazić sobie sytuację, że wspólnik posiadający 51% udziałów lub akcji będzie miał możliwość przegłosowania uchwały podziałowej wówczas, gdy na zgromadzeniu nie stawią się inni wspólnicy/akcjonariusze. Oczywiście istotne będzie wykazanie, że wszyscy wspólnicy/akcjonariusze zostali prawidłowo zawiadomieni o zgromadzeniu ze wskazaniem porządku obrad. Jak bowiem wynika z przepisu art. 539 k.s.h.:
§ 1. Zarządy uczestniczących w podziale spółek powinny zawiadomić wspólników dwukrotnie, w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie, w sposób przewidziany dla zwoływania zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń, o zamiarze dokonania podziału spółki dzielonej i przeniesienia jej majątku na spółki przejmujące bądź spółki nowo zawiązane, w terminie nie później niż na sześć tygodni przed planowanym dniem powzięcia uchwały o podziale.
§ 2. Zawiadomienie, o którym mowa
w § 1, powinno zawierać co najmniej:
1) numer Monitora Sądowego i Gospodarczego, w którym dokonano ogłoszenia, o którym mowa w art. 535 § 3, chyba że zawiadomienie to jest przedmiotem ogłoszenia;
2) miejsce oraz termin, w którym wspólnicy mogą się zapoznać z dokumentami wymienionymi w art. 540 § 1; termin ten nie może być krótszy niż miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały o podziale.
Skoro przepis art. 539 §1 k.s.h. wyraźnie przewiduje odwołanie do sposobu zawiadomień wspólników/akcjonariuszy analogicznych do przepisu art. 238 § 2 bądź art. 402 § 2 k.s.h., to w takim razie w zakresie dzielonej spółki z o.o. wspólnicy powinni być zawiadomieni za pomocą listów poleconych lub przesyłką nadaną pocztą kurierską, jak również drogą elektroniczną, jeśli uprzednio wspólnik wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.
Jak wskazuje A. Szumański9: „Do treści zawiadomienia w trybie art. 539 k.s.h., wynikającej z przepisów ogólnych, tj. art. 238 § 2 w zw. z art. 539 § 1 k.s.h. albo art. 402 § 2 (art. 4022) w zw. z art. 539
§ 1 k.s.h. należy zaliczyć określenie takich elementów, jak:
1) dzień, godzinę i miejsce odbycia zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia;
2) szczegółowy porządek obrad tego zgromadzenia;
3) istotne elementy proponowanych zmian w treści umowy (statutu) spółki, co może mieć miejsce tylko w przypadku podziału przez przejęcie i tylko w odniesieniu do spółki przejmującej. W przypadku gdy spółka przejmująca jest spółką akcyjną, należy powołać dotychczasową treść zmienianych postanowień statutu oraz treść proponowanych zmian. Jeżeli zmian tych będzie dużo, powinno się wówczas dołączyć do zawiadomienia projekt nowego tekstu jednolitego statutu wraz z wyliczeniem nowych lub zmienionych postanowień statutu (art. 402 § 2 zd. 2-3 k.s.h.)”.
W przypadku zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia akcjonariuszy nie powinno być dopuszczalne podjęcie uchwał podziałowych w trybie art. 240 lub 405 k.s.h. (odbycie zgromadzenia bez formalnego zwołania). Wynika to z tego, że powyższe przepisy nie dadzą się pogodzić z treścią przepisu art. 539 k.s.h., który wymaga obligatoryjnego zawiadomienia o zgromadzeniu10. Z kolei A Szumański11 słusznie wskazuje, że pogląd o dopuszczalności podejmowania uchwały działowej w trybie art. 240 albo art. 405 § 1 k.s.h. należy uznać za niepraktyczny i wysoce ryzykowny, w związku z czym powinno się odradzać spółkom jego stosowanie. Skoro bowiem nie jest możliwe ominięcie obowiązku dokonania zawiadomień w trybie art. 539 k.s.h. bez narażania się na ryzyko zaskarżenia uchwały działowej powództwem o stwierdzenie jej nieważności12 czy odmowę wpisu podziału do rejestru przez sąd13, a w zawiadomieniach tych można przekazać informację o miejscu, terminie i porządku obrad zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, to nie ma najmniejszego sensu, aby narażać spółki na takie ryzyko, mając także na względzie wysokie koszty poniesione w związku z realizacją fazy przygotowawczej (menedżerskiej) podziału spółki i uczestnictwa w podziale innych spółek.
Kwestia prawidłowości zawiadomienia wspólników/akcjonariuszy o zgromadzeniu ma zatem istotne znaczenie dla podjęcia ważnej i skutecznej uchwały podziałowej. Zdecydowana większość przedstawicieli doktryny zajmuje stanowisko, zgodnie z którym naruszenie przepisu art. 539 k.s.h. uzasadnia zaskarżenie podjętej następnie uchwały podziałowej powództwem o stwierdzenie jej nieważności14.
Co prawda przepis art. 539 § 1 k.s.h. ma charakter formalny i dotyczy jedynie czynności poprzedzających zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie). Jednak w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że wady formalne uchwały (w tym także uchybienia w zakresie procedury zwołania zgromadzenia) uzasadniają stwierdzenie jej nieważności tylko wtedy, gdy wada ma wpływ na treść uchwały, względnie wynik głosowania nad uchwałą15. Jeżeli zatem wspólnik/akcjonariusz nie zostanie prawidłowo zawiadomiony o zgromadzeniu, na którym miała być głosowana uchwała podziałowa, a jego głos miałby istotne znaczenie dla powzięcia uchwały, wówczas powództwo mogłoby być uzasadnione.
W zasadzie jedynie M. Rodzynkiewicz16 przekonuje, że podjęcie uchwały podziałowej przy zastosowaniu art. 239 § 1
i art. 240 (w spółce z o.o.) oraz art. 404 § 1 i art. 405 § 1 (w spółce akcyjnej) jest zasadne. Przekonuje on, że dopuszczalne jest więc podjęcie uchwały podziałowej na zgromadzeniu, w porządku obrad, w którym podjęcie takiej uchwały nie było przewidziane, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na zgromadzeniu, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały podziałowej17. Podobnie dopuszczalne jest podjęcie uchwały podziałowej na zgromadzeniu, które nie zostało formalnie zwołane, jeśli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu zarówno co do odbycia zgromadzenia, jak i co do umieszczenia w porządku obrad tej uchwały18. Zauważyć bowiem należy, że żaden z przepisów tytułu IV działu II k.s.h. nie wymaga wyraźnie, aby uchwała podziałowa była podejmowana wyłącznie w trybie formalnie zwołanego zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) czy też wyłącznie w ramach uprzednio ustalonego porządku obrad.
Powyższy pogląd nie znajduje poparcia w doktrynie, choć należy zwrócić uwagę, iż A. Szumański wyjątkowo uwzględnił zasadność podjęcia uchwały podziałowej przy zastosowaniu art. 239
§ 1 i art. 240 (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz art. 404 § 1 i art. 405 § 1 (w spółce akcyjnej) i wskazał, że takie ryzyko należałoby ponieść tylko wtedy, gdy treść zawiadomienia ograniczyłaby się jedynie do stwierdzenia zamiaru podziału w określony sposób (np. przez przejęcie, przez zawiązanie nowej spółki) o treści wskazanej w art. 539
§ 2 k.s.h., a więc tym samym nie zawierałoby elementów istotnych zawiadomienia o zwołaniu zgromadzenia. Podjęcie uchwały tej materii w sposób nieformalny (przy założeniu spełnienia przesłanek z art. 240 w przypadku spółki z o.o. albo art. 405 § 1 k.s.h. w odniesieniu do spółki akcyjnej) byłoby jedyną szansą uratowania „ważności” uchwały działowej.
Prawa wspólników mniejszościowych spółki dzielonej
W związku z podjęciem uchwały podziałowej, stosownie do przepisu art. 541
§ 5 k.s.h., wspólnicy/akcjonariusze spółki posiadający nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej, mogą żądać wykupu swoich udziałów/akcji przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną. W ramach przewidzianej procedury, wspólnicy/akcjonariusze powinni:
1) wnieść zastrzeżenia do planu podziału w terminie dwóch tygodni od dnia jego ogłoszenia. Sposób i termin ogłoszenia planu podziału reguluje przepis art. 535 § 3 k.s.h.;
2) żądać od spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej w związku z podziałem wykupienia przysługujących im w tych spółkach udziałów czy akcji (ang. reverse squeeze out) w terminie do trzech miesięcy od dnia podziału.
Terminy wskazane w przepisie są terminami zawitymi. Prawo wykupu udziałów czy akcji drobnych akcjonariuszy jest realizowane przez zobowiązaną spółkę przejmującą bądź spółkę nowo zawiązaną, uczestniczącą w podziale nie według wartości nominalnej, ale według wartości rynkowej. Gwarantuje to odesłanie przez przepis art. 541 § 5 zd. 2 k.s.h. do zasad określonych w art. 417 k.s.h.
Podsumowanie
Biorąc pod uwagę powyższe, procedura podziału przez wydzielenie może w wielu przypadkach okazać się skutecznym narzędziem do podzielenia pomiędzy wspólników prowadzonego dotychczas wspólnie biznesu, tak, aby każdy każda z zainteresowanych osób mogła działać dalej już samodzielnie w ramach odrębnego podmiotu gospodarczego.
Procedura podziału przez wydzielenie może okazać się również możliwością wyjścia wspólników mniejszościowych ze spółki. Należy przy tym podkreślić, że podział przez wydzielenie będzie trwał zapewne krócej niż przykładowo spór sądowy o wyłączenie wspólnika ze spółki. Ekonomicznie może też okazać się, że przeprowadzenie podziału i poniekąd „spłata” wspólnika czy to pieniężna czy to poprzez wyposażenie go w ramach nowej spółki w odpowiedni, adekwatny pakiet aktywów i pasywów, będzie korzystniejsza niż prowadzenie wieloletniego sporu sądowego i ponoszenie związanych z nim kosztów.
