Wprowadzenie Katalog podmiotów podlegających podatkowi od osób prawnych (dalej CIT) został ustalony regulacjami ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych3 (dalej u.p.d.o.p.). Stosownie do art. 1 ust. 1 u.p.d.o.p. ta ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym osób prawnych i spółek kapitałowych w organizacji. Co więcej, w świetle dyspozycji art. 1 ust. 2 i 3 u.p.d.o.p., ustawa ta znajduje także zastosowanie do opodatkowania jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej, przy czym – mimo wyłączenia z zakresu opodatkowania tychże spółek – opodatkowanie według u.p.d.o.p. stosuje się także do:
1) spółek komandytowo-akcyjnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2) spółek niemających osobowości prawnej mających siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego tego innego kraju są traktowane jak osoby prawne i podlegają w tym państwie opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania.
Dodatkowo, w myśl art. 1a ust. 1 u.p.d.o.p., podatnikami mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych, zwane „podatkowymi grupami kapitałowymi” (dalej PGK), spełniające wymagane przez u.p.d.o.p. warunki pozwalające na uznanie ich za podatkową grupę kapitałową.
Preferencja podatkowa
w formie 15 proc. stawki CIT
Regulacje ustawy zmieniającej wprowadziły do porządku prawnego od 1 stycznia 2017 r. nowe rozwiązanie, nieznane uprzednio u.p.d.o.p. Oprócz utrzymanej treścią art. 19 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. podstawowej stawki opodatkowania dochodów w wysokości 19% podstawy opodatkowania, która do końca 2016 r. znajdowała zastosowanie do ogółu dochodów (z wyjątkiem przyjętych szczególnych form opodatkowania wskazanych w art. 21, 22, 24a i 24b u.p.d.o.p.) wprowadzono dodatkową, obniżoną stawkę podatku w wysokości 15% podstawy opodatkowania.
Trzeba jednak szczególnie podkreślić, że regulacje u.p.d.o.p. ustalają katalog wymaganych warunków podmiotowych, których dochowanie stanowi o stosowaniu tej stawki podatku. Mianowicie, stosownie do art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., podatek dochodowy wynosi 15% podstawy opodatkowania w przypadku:
1) małych podatników oraz
2) podatników rozpoczynających działalność w roku podatkowym, w którym rozpoczęli działalność.
Należy zauważyć, że dochowanie powyżej wskazanych warunków podmiotowych, które determinują stosowanie obniżonej stawki podatku, powinno być oceniane w kontekście właściwych regulacji u.p.d.o.p., w tym tych, które przewidują wyłączenie uznania podatnika za spełniającego wymagane przesłanki.
Status małego podatnika jako kwalifikacja uprawniająca do stosowania preferencji podatkowej
Skoro szczególna preferencja podatkowa, przejawiająca się ustaleniem obniżonej stawki podatku dochodowego, może być stosowana wyłącznie przez podatników spełniających szczegółowo wskazane warunki podmiotowe, to kluczowe staje się ustalenie, czy są przesłanki pozwalające danemu podatnikowi na korzystanie z tego rozwiązania. Na pierwszy plan wysuwa się tutaj kwalifikacja podatnika jako małego podatnika dla potrzeb opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Zgodnie z art. 4a pkt 10 u.p.d.o.p. przez małego podatnika należy rozumieć podatnika, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego VAT) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro. Jednocześnie ta norma ustala metodologię pozwalającą na dokonanie przeliczenia wskazanej kwoty limitu wyrażonej w euro. Tego przeliczenia dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.
W konsekwencji, ustalając w 2018 r. (np. na rok podatkowy trwający od
1 stycznia 2018 r. do 31 grudnia 2018 r.) limit pozwalający na zakwalifikowanie podatnika do kategorii małego podatnika w rozumieniu art. 4a pkt 10 u.p.d.o.p., należy wskazać na właściwy, średni kurs euro ogłaszany na pierwszy dzień roboczy października 2017 r. Na dzień 2 października 2017 r. wynosił on 4,3137 zł za 1 euro. Dlatego należy stwierdzić, że limit przychodu z poprzedniego roku podatkowego, pozwalający na uznanie podatnika za małego podatnika na gruncie regulacji u.p.d.o.p., wynosi w 2018 r. 5 176 000 zł (co wynika z wyliczenia: 1 200 000 × 4,3137 – zaokrąglone do 1000 zł).
Należy również zauważyć, że na gruncie regulacji u.p.d.o.p. limit pozwalający na uznanie podatnika za małego podatnika obejmuje przychody ze sprzedaży wraz z należnym VAT. Co więcej, ustalając limit pozwalający na uznanie podatnika za małego podatnika w obszarze u.p.d.o.p., konieczne jest odniesienie się do przychodów ze sprzedaży osiągniętych w poprzednim roku podatkowym, określanym stosownie do treści art. 8 u.p.d.o.p.
Podatnik rozpoczynający
działalność w roku podatkowym
Nieco trudniejsze wydaje się dokonanie kwalifikacji podatnika jako rozpoczynającego działalność, uprawnionego do stosowania 15% stawki podatku w roku rozpoczęcia tej działalności. Konieczne jest zwrócenie uwagi na katalog przypadków, przewidziany regulacjami u.p.d.o.p., w których podatnik nie może stosować opodatkowania według tej niższej stawki podatku. Stąd zastosowanie stawki podatku dochodowego w wysokości 15% podstawy opodatkowania w odniesieniu do podatnika rozpoczynającego działalność w roku podatkowym wymaga wyeliminowania istnienia któregokolwiek z przypadków wskazanych w art. 19 ust. 1a u.p.d.o.p.
Ta norma ustala bowiem, że podatnik, który został utworzony:
1) w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników, z wyjątkiem przekształcenia spółki w inną spółkę, albo
2) w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub spółki niebędącej osobą prawną, albo
3) przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które wniosły na poczet kapitału podatnika uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 000 euro, przeliczonej i ustalonej według zasad wskazanych w art. 19 ust. 1a pkt 3 u.p.d.o.p., albo
4) przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, wnoszące, tytułem wkładów niepieniężnych na poczet kapitału podatnika, składniki majątku uzyskane przez te osoby albo jednostki w wyniku likwidacji innych podatników, jeżeli te osoby albo jednostki posiadały udziały (akcje) tych innych likwidowanych podatników
– nie stosuje przepisu art. 19 ust. 1
pkt 2 u.p.d.o.p. (obniżonej stawki podatku) w roku podatkowym, w którym rozpoczął działalność, oraz w roku podatkowym bezpośrednio po nim następującym.
Przykład
W styczniu 2018 r. osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą dokonała przekształcenia swojego przedsiębiorstwa w spółkę z o.o. Rok podatkowy nowej spółki kapitałowej powstałej w wyniku transformacji, będzie pokrywał się z rokiem kalendarzowym, przy czym pierwszy rok podatkowy tej spółki będzie, stosownie do art. 8 ust. 2 u.p.d.o.p., trwał do 31 grudnia 2018 roku.
W przedstawionej sytuacji, mimo że nowo powstała spółka faktycznie rozpoczyna działalność, jako podatnik rozpoczynający działalność w roku podatkowym nie może ona stosować obniżonej stawki podatku w wysokości 15% podstawy opodatkowania w roku podatkowym trwającym do końca 2018 r. Co więcej, w świetle regulacji obowiązujących w 2018 r. ta spółka nie może stosować tej preferencyjnej stawki podatku również w kolejnym swoim roku podatkowym, trwającym od
1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. Obniżona stawka podatku będzie mogła być stosowana przez tę spółkę dopiero w roku podatkowym trwającym od 1 stycznia 2020 r., przy czym konieczne będzie uznanie, na podstawie przychodów ze sprzedaży z poprzedniego roku podatkowego (czyli 2019 r.), że spółka spełnia przesłanki, które pozwolą uznać ją za małego podatnika w rozumieniu art. 4a pkt 10 u.p.d.o.p.
Wyłączenie dla podatników przekształconych przed 1 stycznia 2017 roku
Analiza dochowania warunków skutkujących stosowaniem przez podatnika stawki podatku w wysokości 15% podstawy opodatkowania musi obejmować także – znajdujące się poza obszarem regulacji u.p.d.o.p. – przepisy ustawy zmieniającej, które mają charakter przejściowy. Ustawodawca przewidział dodatkowe szczególne ograniczenie w zakresie stosowania obniżonej stawki podatku dochodowego, ustalonej regulacją art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., wprowadzonej do porządku prawnego 1 stycznia 2017 r. To ograniczenie jest szczególne, ponieważ odnosi się do podatników powstałych w wyniku wskazanych procesów transformacyjnych podjętych przed dniem wejścia w życie samej regulacji przewidującej obniżoną stawkę podatku, a zatem przed 1 stycznia 2017 r.
W świetle art. 7 ustawy zmieniającej, podatnicy utworzeni w okresie od dnia wejścia w życie niniejszego przepisu, a przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej w pozostałym zakresie:
1) w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników, z wyjątkiem przekształcenia spółki w inną spółkę, albo
2) w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub spółki niebędącej osobą prawną, albo
3) przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które wniosły na poczet kapitału podatnika uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 000 euro, przeliczonej według zasad wskazanych w art. 7 pkt 3 ustawy zmieniającej, albo
4) przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wnoszące, tytułem wkładów niepieniężnych na poczet kapitału podatnika, składniki majątku uzyskane przez te osoby albo jednostki w wyniku likwidacji innych podatników, jeżeli te osoby albo jednostki posiadały udziały (akcje) tych innych likwidowanych podatników
– stosują w roku podatkowym rozpoczętym po 31 grudnia 2016 r. art. 19 ust. 1 u.p.d.o.p. w brzmieniu dotychczasowym, a zatem w brzmieniu obowiązującym do 31 stycznia 2016 r.
W tym miejscu należy zauważyć, że przewidziane powołanym przepisem wyłączenie stosowania obniżonej stawki podatku obejmuje dwa lata podatkowe podatnika CIT, który został utworzony na zasadach wskazanych w art. 7 pkt 1-4 ustawy zmieniającej. Ponieważ regulacja art. 7 tej ustawy odnosi się do podatników powstałych na zasadach wskazanej transformacji w okresie od dnia obowiązywania art. 7 ustawy zmieniającej, a przed jej wejściem w życie, czyli 1 stycznia 2017 r., należy stwierdzić, że ta regulacja odnosi się do podmiotów powstałych na skutek wskazanego przetworzenia w okresie od
28 września 2016 r. do 31 grudnia 2016 r.
W konsekwencji, w stosunku do takich podmiotów wyłączenie możliwości stosowania obniżonej stawki podatku dochodowego, o której mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., obejmuje:
1) pierwszy rok podatkowy podatnika, obejmujący okres rozpoczynający się w terminie od 28 września 2016 r. do 1 stycznia 2017 r., a kończący się już w 2017 r. (na zasadzie wskazanej w art. 8 ustawy zmieniającej),
2) rok podatkowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2016 r. (na zasadzie wskazanej w art. 7 ustawy zmieniającej).
W rezultacie tacy podatnicy mogą stosować obniżoną stawkę podatku w wysokości 15% dopiero w swoim trzecim roku podatkowym, a zatem w roku podatkowym rozpoczynającym się po zakończeniu tego roku podatkowego, który zaczął się dla podatnika już po 31 grudnia 2016 r. W takim przypadku stosowanie stawki podatku w wysokości 15% podstawy opodatkowania jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy podatnik jest uznawany w tym roku za małego podatnika.
Analizując przewidziane ograniczenia w stosowaniu obniżonej stawki podatku przez podmioty przetworzone, wskazane w art. 19 ust. 1a u.p.d.o.p. oraz art. 7 ustawy zmieniającej, warto zwrócić uwagę na cel wprowadzenia tych regulacji szczególnych. Jak wykazano w treści uzasadnienia do projektu ustawy zmieniającej4 na etapie prac legislacyjnych, przewidziane art. 19 ust. 1a u.p.d.o.p. oraz art. 7 ustawy zmieniającej ograniczenia mają w swoim założeniu za zadanie wyeliminowanie podejmowania przez istniejące podmioty sztucznych działań restrukturyzacyjnych, których wyłącznym lub dominującym celem byłoby osiągnięcie korzyści podatkowej.
Rok podatkowy a stawka podatku w wysokości 15 proc.
Omawiając zagadnienie opodatkowania dochodów osiąganych przez podatnika podatku dochodowego od osób prawnych na podstawie preferencyjnej stawki podatku, należy także zwrócić uwagę na kwestię szczególną, związaną z materią ustalania roku podatkowego. W myśl art. 8 ust. 1 u.p.d.o.p. rokiem podatkowym (z zastrzeżeniem regulacji szczególnych wskazanych w art. 8 ust. 2, 2a, 3 i 6 u.p.d.o.p. – właściwych np. dla podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku lub zobowiązanych do zamknięcia ksiąg rachunkowych na podstawie odrębnych przepisów) jest rok kalendarzowy, chyba że podatnik postanowi inaczej w statucie albo w umowie spółki, albo w innym dokumencie odpowiednio regulującym zasady ustrojowe innych podatników i zawiadomi o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego – wówczas rokiem podatkowym staje się okres kolejnych dwunastu miesięcy kalendarzowych.
Analiza art. 8 ust. 1 u.p.d.o.p., ale także przepisów szczególnych art. 8 ust. 2, 2a, 3 i 6 u.p.d.o.p., pozwala stwierdzić, że w obszarze opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych dość powszechnie dochodzi do sytuacji, w której rok podatkowy nie jest tożsamy z rokiem kalendarzowym.
Czy jest zatem możliwość stosowania preferencyjnej stawki podatku w wysokości 15%, przewidzianej w art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., przez tych podatników, którzy 1 stycznia 2017 r. (czyli w dniu wejścia w życie regulacji art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p.) znajdowali się w trakcie trwającego roku podatkowego, a więc u których rok podatkowy rozpoczęty przed 1 stycznia 2017 r. zakończył się już w 2017 r.?
W świetle art. 8 ustawy zmieniającej podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, których rok podatkowy jest inny niż kalendarzowy i rozpoczął się przed 1 stycznia 2017 r., a zakończy się po 31 grudnia 2016 r., stosowali do końca przyjętego przez siebie roku podatkowego przepisy u.p.d.o.p. w brzmieniu dotychczasowym. Tym samym podatnicy, których rok podatkowy rozpoczął się w 2016 r., a zakończył w 2017 r., stosują do końca tego roku podatkowego stawkę podatku dochodowego wskazaną w treści art. 19 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p., a zatem 19%. Podatnicy spełniający wymagane warunki podmiotowe korzystali z preferencyjnej, obniżonej stawki podatku dopiero w odniesieniu do dochodów osiąganych w kolejnym roku podatkowym, a więc tym, który rozpoczął się już w trakcie 2017 r., a dobiegł końca w 2018 r.
Podatkowe grupy kapitałowe wyłączone ze stosowania obniżonej stawki podatku
Zgodnie z brzmieniem art. 19 ust. 1b u.p.d.o.p., w odniesieniu do PGK nie stosuje się regulacji art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p. To wyłączenie ma charakter bezwarunkowy, co oznacza, że PGK, kwalifikowane jako podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, nie mogą stosować obniżonej stawki podatku, wskazanej w art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., bez względu na ewentualne spełnienie warunków, które innym podatnikom pozwalają na stosowanie tej preferencji podatkowej.
Podatnik, jakim jest PGK, ma bowiem szczególny status. Mianowicie w świetle art. 1a ust. 1 u.p.d.o.p. podatnikami mogą być również grupy co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną, które pozostają w związkach kapitałowych, zwane w u.p.d.o.p. podatkowymi grupami kapitałowymi. Żeby zatem zakwalifikować grupę kapitałową do grupy podatników podatku dochodowego od osób prawnych, a w konsekwencji – wykluczyć wobec niej stosowanie obniżonej stawki podatku, należy wskazać na warunki określone w art. 1a u.p.d.o.p., pozwalające uznać związek kapitałowy spółek kapitałowych za grupę kapitałową.
Zmiany w 2019 roku
W ustawie z 23 października 2018 r. przygotowano zmiany w zakresie stosowania obniżonej stawki podatku w obszarze u.p.d.o.p. Obniżona stawka podatku w dotychczasowej wysokości 15% zostanie zastąpiona stawką podatku w wysokości 9%. Istotnie zmieni się zakres stosowania obniżonej stawki podatku w obszarze u.p.d.o.p. Stosownie do nowego brzmienia art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., stawka podatku wyniesie 9% podstawy opodatkowania od przychodów (dochodów) innych niż z zysków kapitałowych – w przypadku podatników, u których przychody osiągnięte w roku podatkowym nie przekroczyły wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro.
Przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski (dalej NBP) na pierwszy dzień roboczy roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł.
Tym samym ustawa z 23 października 2018 wprowadza do art. 19 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p. dodatkowe warunki stosowania obniżonej stawki podatku, tj.:
1) dopuszczalność stosowania tej stawki podatku przez podatników, u których przychody osiągnięte w roku podatkowym nie przekroczyły wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro,
2) wyłączenie stosowania obniżonej stawki podatku w wysokości 9% w odniesieniu do dochodów osiąganych z zysków kapitałowych (te będą zawsze opodatkowane według stawki podstawowej).
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z treścią nowego art. 19 ust. 1d u.p.d.o.p., stosowanie obniżonej stawki podatku będzie uzależnione, podobnie jak obecnie, posiadaniem statusu małego podatnika (zgodnie z art. 4a pkt 10 u.p.d.o.p.), przy czym ten warunek nie dotyczy opodatkowania podatników rozpoczynających prowadzenie działalności, w roku rozpoczęcia tej działalności (z zastrzeżeniem regulacji szczególnych, wyłączających opodatkowanie obniżoną stawką podatników wymienionych w art. 19 ust. 1a-1c u.p.d.o.p.).
Trzeba zaakcentować, że ustawa
z 23 października 2018 wprowadza dodatkowe kategorie podatników, w stosunku do których nie ma zastosowania obniżona stawka podatku, a w szczególności w odniesieniu do:
1) podatnika, który został utworzony przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jeżeli w roku podatkowym, w którym podatnik został utworzony, oraz w roku podatkowym bezpośrednio po nim następującym, zostało do niego wniesione na poczet kapitału uprzednio prowadzone przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty 10 000 euro, przeliczonej według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym wniesiono te składniki majątku, w zaokrągleniu do 1000 zł, przy czym wartość tych składników oblicza się, stosując odpowiednio przepisy art. 14 u.p.d.o.p.5. W tym przypadku obniżonej stawki podatku nie będzie można stosować w roku podatkowym, w którym rozpoczął on działalność, oraz w roku podatkowym bezpośrednio po nim następującym;
2) spółki dzielonej;
3) podatnika, który wniósł tytułem wkładu do innego podmiotu, w tym na poczet kapitału:
a) uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty 10 000 euro przeliczonej według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym wniesiono te składniki majątku, w zaokrągleniu do 1000 zł, przy czym wartość tych składników oblicza się, stosując odpowiednio przepisy art. 14 u.p.d.o.p., lub
b) składniki majątku uzyskane przez tego podatnika w wyniku likwidacji innych podatników, jeżeli ten podatnik posiadał udziały (akcje) tych innych likwidowanych podatników.
Stosownie do ustawy z 23 października 2018 w przypadkach wskazanych w pkt. 2. i 3. wyłączenie stosowania obniżonej stawki podatku będzie dotyczyć roku podatkowego, w którym dokonano podziału albo wniesiono wkład, oraz roku podatkowego bezpośrednio po nim następującego6.
