Możliwość zaskarżenia postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego w toku postępowania upadłościowego

Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej jako „Prawo upadłościowe”) sąd po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, na wniosek uczestnika postępowania (wnioskodawcy oraz dłużnika) albo z urzędu, może dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika. Może tego dokonać poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. 

Materia dotycząca możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie ustanowienia TNS nie została uregulowana bezpośrednio w ustawie Prawo upadłościowe

W tym miejscu należy podkreślić, iż materia dotycząca możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie ustanowienia TNS, w przeciwieństwie do innych zagadnień (np. rozpoznaniewniosku o udzielenie zabezpieczenia na posiedzeniu niejawnym - art. 27 ust. 1 Prawa upadłościowego), nie została uregulowana bezpośrednio w ustawie Prawo upadłościowe. Dlatego też kluczową kwestią dla problemu zaskarżalności postanowienia ustanawiającego TNS jest wykładania przepisu art. 37 Prawo upadłościowe. Zgodnie z niniejszym przepisem w sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania zabezpieczającego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm., dalej jako: „k.p.c.”) o postępowaniu zabezpieczającym. Dyspozycja ww. przepisu wskazuje, że najpierw powinniśmy się upewnić, czy przepisy Prawa upadłościowego nie regulują konkretnej kwestii odrębnie, a jeśli nie – sprawdzić, czy jest ona uregulowana w przepisach o postępowaniu zabezpieczającym zawarte w k.p.c.1. Dopiero w przypadku ustalenia, że również przepisy dotyczące postępowania zabezpieczającego w k.p.c. nie regulują wspomnianej kwestii, należy odnieść się do przepisów księgi pierwszej Kodeksu postępowania cywilnego. 

Argumentacja związana ze stanowiskiem, iż na postanowienie w przedmiocie ustanowienia TNS nie przysługuje zażalenie, odnosi się głównej mierze do treści uchylonego już art. 42 Prawa upadłościowego. Artykuł 42 ustawy Prawo upadłościowe przewidywał bowiem możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie co do sposobu zabezpieczenia ustanowionego w toku postępowania upadłościowego. Zgodnie z przedmiotowym stanowiskiem wykładnia przepisu art. 42 Prawa upadłościowego prowadzi do wniosku, że uczestnicy postępowania o ogłoszenie upadłości nie mogli i nie mogą kwestionować samego faktu udzielenia zabezpieczenia, a jedynie sposób w jaki zabezpieczenie zostało dokonane. Zgodnie zatem z przedstawionym poglądem zażalenie przysługiwało „na postanowienie co do sposobu zabezpieczenia”. Natomiast przez „sposób zabezpieczenia” należy rozumieć środek, za pomocą którego sąd dokonał zabezpieczenia. Sądy reprezentujące niniejsze stanowisko powołują się również na fakt, iż art. 38 Prawa upadłościowego nie przewiduje środka zaskarżenia na postanowienie w przedmiocie ustanowienia TNS. Z uwagi na powyższe zdaniem części judykatury przedmiotowe zażalenie należy uznać za niedopuszczalne i powinno zostać ono odrzucone. 

Nawiązując natomiast do poglądu zgodnie z którym wniesienie zażalenia na postanowienie ustanawiające TNS jest dopuszczalne, podkreślić należy, że przepis art. 37 Prawa upadłościowego nie wskazuje bezpośrednio, że art. 741 k.p.c. nie znajduje zastosowania w przypadku postępowania upadłościowego. A contrario art. 37 Prawa upadłościowego w §2 wyraźnie wskazuje, że art. 396 k.p.c. nie stosuje się. Biorąc pod uwagę to, że art. 37 Prawa upadłościowego bezpośrednio wyłącza możliwość stosowania danego przepisu k.p.c., to powinien on również bezpośrednio wskazywać na wyłączenie stosowania innych przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Dlatego też, jeżeli przyjmiemy, że na postanowienie w przedmiocie ustanowienia TNS zażalenie nie przysługuje, to art. 37 Kodeksu postępowania cywilnego powinien expressis verbis wskazywać na wyłączenie stosowania przepisu art. 741 k.p.c. Odnosząc się natomiast do argumentacji ww. poglądu przeciwnego, podkreślić należy, iż poprzednio obowiązujący art. 42 Prawa upadłościowego wskazywał na możliwość zaskarżenia postanowienia co do sposobu udzielonego zabezpieczenia. Zgodnie natomiast z redakcją art. 741 k.p.c. oraz z doktryną2, zażalenie przysługuje na wszelkie postanowienia sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia w tym na m.in. na postanowienie udzielające zabezpieczenia albo odmawiające udzielenia zabezpieczenia. Dlatego też zakres przedmiotowy przepisów art. 741 k.p.c. oraz art. 42 Prawa upadłościowego nie jest tożsamy. Powyższa konstatacja prowadzi do wniosku, że uczestnicy postępowania upadłościowego mieli oraz mają możliwość zaskarżenia postanowienia w przedmiocie ustanowienia zabezpieczenia w postępowaniu upadłościowym. W konsekwencji uchylenia przepisu art. 42 Prawa upadłościowego uczestnicy nie mają natomiast możliwości zaskarżenia postanowienia co do samego sposobu udzielonego zabezpieczenia. 

Mając na uwadze powyższe rozważania, podkreślić należy, że w obecnej sytuacji możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie w przedmiocie ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego zależy w dużej mierze od oceny sądu rozpatrującego daną sprawie. Niestety dla profesjonalnego pełnomocnika powoduje to sytuację, w której trudno jest przewidzieć czy przedmiotowy środek zaskarżenia zostanie rozpatrzony merytorycznie, czy zostanie odrzucony z powodu jego niedopuszczalności.