Geneza sprawy i pytanie prawne do SN
Sprawa, która doprowadziła do uchwały, dotyczyła wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu, adwokat K., ustanowionej przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie do reprezentowania pozwanej w sprawie o zapłatę. Pełnomocnik wnosił o zastosowanie wyższej stawki wynagrodzenia – 150% stawki podstawowej – ze względu na skomplikowanie sprawy i nakład pracy. Jednak sąd przyznał jej kwotę wynoszącą 3690 zł, obliczoną według standardowej stawki.
Adwokat wystąpiła o uzasadnienie postanowienia, jednak sąd poinformował ją, że nie jest w stanie go sporządzić z powodu długotrwałej nieobecności sędziego. Mimo to, pełnomocniczka wniosła zażalenie i przeprowadziła obliczenia, które wykazały, że sąd nie uwzględnił wniosku o doliczenie 150% za skomplikowanie sprawy.
W wyniku tego, Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie postanowił zadać pytanie prawne do Sądu Najwyższego, które brzmiało: „Czy w przypadku przyznania adwokatowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej jedynie w części, sąd musi wyraźnie oddalić wniosek o przyznanie kosztów w pozostałej części?”
Dwa stanowiska w orzecznictwie
Sąd, rozważając pytanie prawne, napotkał dwie przeciwstawne interpretacje. Pierwsza mówiła, że brak rozstrzygnięcia w danej sprawie (np. w kwestii wyższego wynagrodzenia) nie daje podstawy do złożenia zażalenia, ponieważ nie ma „substratu zaskarżenia”. Druga natomiast wskazywała na wyjątek, który występuje w sprawach o zwrot kosztów procesu. W tym przypadku, jeśli część kosztów nie została przyznana, można domniemywać, że sąd oddalił żądanie w pozostałej części, co skutkowałoby brakiem potrzeby odrębnego orzekania o oddaleniu pozostałej części wniosku.
Odpowiedź Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy, w składzie sędziów Adama Doliwy, Ewy Stefańskiej i Piotra Telusiewicza, rozwiał wątpliwości, przyjmując stanowisko, że w przypadku przyznania tylko części wynagrodzenia pełnomocnikowi z urzędu, sąd powinien wyraźnie oddalić wniosek w pozostałym zakresie. Tylko takie orzeczenie pozwala pełnomocnikowi na złożenie odwołania do sądu wyższej instancji, co daje mu pełne prawo do kwestionowania wysokości przyznanych kosztów.
Znaczenie uchwały i praktyczne konsekwencje
Uchwała Sądu Najwyższego ma istotne znaczenie, ponieważ pełnomocnicy z urzędu, którzy czują, że wynagrodzenie przyznane przez sąd nie odpowiada rzeczywistemu nakładowi pracy, otrzymują jasną podstawę prawną do złożenia zażalenia. W praktyce, w wielu sprawach pełnomocnicy wykonują skomplikowane czynności prawne, które mogą wymagać więcej czasu i wysiłku. Dlatego decyzje sądów o przyznaniu wynagrodzenia w niższej wysokości niż oczekiwana, powinny być transparentne i umożliwiać pełnomocnikom kwestionowanie tej decyzji przed sądem wyższej instancji.
Warto także zauważyć, że to rozstrzygnięcie dotyczy nie tylko adwokatów, ale także radców prawnych, a także może mieć wpływ na praktykę sądów administracyjnych i na wynagrodzenia doradców podatkowych, gdzie także mogą występować podobne wątpliwości.
Podsumowanie
Podjęta uchwała stanowi ważne doprecyzowanie kwestii prawa pełnomocników z urzędu do odwoływania się od decyzji sądów dotyczących przyznania wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną. Dzięki niej, pełnomocnicy zyskają większą pewność prawną w sytuacjach, w których sąd przyznaje tylko część żądanej kwoty, umożliwiając im skuteczne kwestionowanie decyzji przed sądem wyższej instancji.
Sygnatura akt: III CZP 48/24
Autor: Marta Michałowska
