Stan faktyczny
Sąd Rejonowy w Z. wydał wyrok nakazowy w sprawie K.S., który 5 kwietnia 2023 roku, w miejscowości L., prowadził pojazd marki S. bez wymaganych dokumentów. Obwiniony, który posiadał międzynarodowe prawo jazdy, nie okazał go podczas kontroli, co skutkowało karą grzywny w wysokości 500 zł za wykroczenie z art. 94 § 1 Kodeksu wykroczeń (KW).
Po złożeniu sprzeciwu przez K.S. i przeprowadzeniu rozprawy, sąd utrzymał wyrok w mocy. Prezes Sądu Rejonowego w Z. odmówił przyjęcia apelacji, powołując się na upływ terminu. Prokurator Generalny wnioskując kasację, podniósł, że sąd popełnił błąd w ocenie zgromadzonych dowodów, w tym prawa jazdy obwinionego.
Kasacja i orzeczenie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w dniu 13 lutego 2025 r., w sprawie o sygn. akt I KK 387/24, rozpoznając kasację, uchylił zaskarżony wyrok, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy. SN zauważył, że obwiniony posiadał odpowiednie uprawnienia do kierowania pojazdami, co wynikało z załączonego dokumentu prawa jazdy wydanego 20 kwietnia 2023 r. oraz wcześniejszego prawa jazdy z 1976 roku, które było ważne bezterminowo. Zatem nie można było uznać, że K.S. nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdów.
Sąd Najwyższy podkreślił, że dokument prawa jazdy jest jedynie potwierdzeniem posiadania uprawnień do kierowania pojazdami. W kontekście art. 124 ust. 6 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (KierujPojU), ważność prawa jazdy oznacza tylko jego aktualność jako dokumentu, a nie utratę uprawnień do prowadzenia pojazdów. W przypadku nieważnego dokumentu prawa jazdy, osoba nie traci swoich uprawnień, ale nie może korzystać z nich bez nowego dokumentu.
Pojęcie ważności dokumentu prawa jazdy
Sąd wskazał, że pojęcia ważności i utraty ważności w kontekście prawa jazdy odnoszą się do samego dokumentu, a nie do uprawnień kierowcy. Osoba, której dokument prawa jazdy stał się nieważny, nie traci prawa do kierowania pojazdami, o ile spełnia inne wymogi formalne. Zatem w tej sprawie obwiniony miał uprawnienia do prowadzenia pojazdów, mimo że nie posiadał przy sobie ważnego dokumentu, a sam brak dokumentu nie skutkuje utratą uprawnień.
Zasadność kasacji
Prokurator Generalny wskazał, że Sąd Rejonowy popełnił błąd, ignorując dokumenty potwierdzające, że obwiniony posiadał uprawnienia do kierowania pojazdami. SN przyznał rację prokuratorowi, uznając, że sąd nie przeprowadził pełnej oceny dowodów, w tym dokumentu prawa jazdy oraz wyjaśnień obwinionego, co miało kluczowe znaczenie dla prawidłowej oceny sytuacji prawnej.
Znaczenie orzeczenia dla praktyki
Orzeczenie Sądu Najwyższego ma istotne znaczenie dla praktyki sądowej i administracyjnej. Podkreślenie, że uprawnienia do kierowania pojazdami są niezależne od samego dokumentu, stanowi ważną wskazówkę dla sądów orzekających w sprawach związanych z wykroczeniami drogowymi. Osoby, które posiadają nieważny dokument prawa jazdy, wciąż zachowują swoje uprawnienia, o ile nie zostały one odebrane lub cofnięte w sposób administracyjny.
Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu wskazał również, że wymiana prawa jazdy, zwłaszcza w przypadku dokumentów wydanych przed 2013 r., nie jest równoznaczna z utratą uprawnień do kierowania pojazdami, a samo prawo jazdy stanowi tylko dowód potwierdzający te uprawnienia.
Wnioski
W przypadku kierowania pojazdem przez osobę posiadającą nieważny dokument prawa jazdy, ale posiadającą ważne uprawnienia do prowadzenia pojazdów, sąd powinien ocenić sytuację zgodnie z przepisami dotyczącymi posiadania wymaganych dokumentów, a nie uznawać, że brak ważnego dokumentu skutkuje utratą uprawnień. Kwestia ta może wpłynąć na dalszą praktykę sądową oraz interpretację przepisów prawa o ruchu drogowym.
Autor: Marta Michałowska
