W ostatnim czasie wiele można było usłyszeć o pracach Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii nad ustawą mającą wprowadzić fundację rodzinną do polskiego porządku prawnego. Temat ten budzi wiele emocji zarówno wśród organizacji zrzeszających przedstawicieli polskiego biznesu, jak i prawników. Z naszych rozmów z właścicielami firm rodzinnych wynika, że już teraz wielu z nich upatruje w fundacji rodzinnej rozwiązania swoich dylematów związanych z przekazaniem firmy następnym pokoleniom.
Fundacje rodzinne działają w wielu krajach europejskich i są popularną formą sprawowania kontroli nad majątkiem w znanych wielopokoleniowych firmach. Również wielu właścicieli polskich firm zdecydowało się na założenie fundacji rodzinnej poza granicami kraju. Jak dotąd z uwagi na wysokie koszty funkcjonowania za granicą fundacja rodzinna była w zasięgu tylko największych firm, które gotowe były na ten krok. Teraz ma się to zmienić.
Najważniejszym i kluczowym celem założenia fundacji rodzinnej jest umożliwienie firmie rodzinnej przetrwania przez kolejne pokolenia, już w rękach spadkobierców założyciela
Cele fundacji rodzinnej
Najważniejszym i kluczowym celem założenia fundacji rodzinnej jest umożliwienie firmie rodzinnej przetrwania przez kolejne pokolenia, już w rękach spadkobierców założyciela. Zachowanie długowieczności firmy następuje poprzez koncentrację rodzinnej kontroli nad majątkiem firmy w jednym podmiocie, który nie ma wspólników czy też właścicieli, a tym samym daje ochronę przed rozproszeniem kapitału rodzinnego, prowadzącym często do przejęcia kontroli nad firmą przez podmioty trzecie. Zadaniem fundacji jest zatem gromadzenie kapitału i pomnażanie go dla kolejnych pokoleń zgodnie z filozofią, że nasza firma nie należy tylko do nas, lecz również do naszych dzieci i przyszłych pokoleń naszego rodu. Fundacja rodzinna ma również szereg innych zalet, zwłaszcza w stosunku do obecnie dostępnych w Polsce rozwiązań prawnych. Są to przede wszystkim elastyczność na wielu polach, możliwość rozdzielenia roli beneficjenta fundacji oraz osoby decydującej o przyszłości majątku fundacji. Co już na tym etapie pozwala stwierdzić, że będzie to instrument prawny całkowicie odmienny od spółek handlowych. Na obecnym etapie prac nad projektem nie są jeszcze znane szczegółowe regulacje podatkowe, ale i te powinny z założenia zachęcać przedsiębiorców do skorzystania z instytucji fundacji rodzinnej.
W jakim przypadku założyć fundacje?
Aby fundacja funkcjonowała efektywnie i odzwierciedlała cele, dla których została powołana, należy dobrze przygotować się do jej założenia. Jeśli zgodnie z zapowiedziami ustawa o fundacjach rodzinnych wejdzie w życie w Polsce 1 stycznia 2022 roku, to zainteresowanym przedsiębiorcom pozostaje rok na przygotowania. To tylko pozornie dużo czasu, bo przygotowanie planów sukcesyjnych trwa stosunkowo długo i wymaga przestrzeni na przemyślenia oraz dyskusję na temat wspólnych celów, zasad funkcjonowania oraz zadań poszczególnych członków rodziny. W prace nad fundacją rodzinną warto zaangażować nie tylko właścicieli, ale też szerzej, sukcesorów i innych członków rodziny związanych z firmą, a czasem nawet zaufane osoby trzecie zasiadające w zarządzie firmy. Celem rozmów jest wypracowanie spójnego stanowiska rodziny w najważniejszych obszarach, bardzo istotnych dla efektywnego funkcjonowania firmy rodzinnej. Nasze doświadczenia wskazują, że takie dyskusje przynoszą najlepsze efekty, gdy są moderowane przez zewnętrznych doradców biznesowych i prawnych, którzy na bieżąco doradzają członkom rodziny, przedstawiają możliwe rozwiązania jak również spisują wszystkie ustalenia i wdrażają je w życie.
Fundacja a spółka
Podstawową różnicą pomiędzy spółką a fundacją jest to, że sukcesorzy nie stają się wspólnikami fundacji, nie mogą również swoich praw zbyć lub przekazać swoim następcom. Jeśli celem rodziny wcale nie jest zachowanie firmy w jej rękach na pokolenia, a sukcesorzy mają mieć swobodę wyjścia z firmy rodzinnej i spieniężenia swojego udziału, to fundacja rodzinna w ogóle może nie być najlepszym rozwiązaniem. Jeśli natomiast celem rodziny jest wielopokoleniowa sukcesja, to fundacja rodzinna może taką potrzebę realizować.
Autor: Bartosz Nawrot
Konsultant ds. prawnych, związany z kancelarią Russell Bedford Poland od 2018 roku.
