Zadatek a zaliczka – rozróżnienie pojęć
W przypadku zaliczki będzie to art. 743 kc, który stanowi, że jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki. W przypadku zaś kiedy ostatecznie nie dochodzi do zawarcia transakcji – zaliczka powinna zostać zwrócona. Wynika to z przepisów ogólnych dotyczących zobowiązań. Stosownie bowiem do art. 494 kc strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Dodatkowo strona odstępująca od umowy może żądać naprawienia szkody wynikłej z niewykonania umowy. Zadatek pełni nieco inną funkcję. Jest rodzajem zryczałtowanego odszkodowania, którego rozmiar wyznaczany jest przez wysokość zadatku. Wynika to z art. 394 § 1, który stanowi, że w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Wątpliwości fiskalne
W zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług otrzymanie zaliczki i zadatku wywołuje takie same skutki prawne. Stosownie do art. 19a ust. 8 w chwili ich otrzymania mamy obowiązek opodatkowania otrzymanej kwoty. Natomiast w przypadku zwrotu zaliczki lub zadatku z powodu niedojścia do skutku sprzedaży, należy dokonać stosownego obniżenia podstawy opodatkowania o zwróconą nabywcy część zapłaty otrzymaną przed wykonaniem świadczenia. W tym celu podatnicy powinni dokonać stosowniej korekty. W tym zakresie nie ma większych wątpliwości. Pojawiają się one jednak w sytuacji, kiedy sprzedawca w wyniku odstąpienia nabywcy do umowy zgodnie z prawem zatrzymuje kwotę zadatku. Powstaje wówczas pytanie czy kwota zadatku powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT, czy świadczenie to pozostanie jednak poza zakresem opodatkowania.
Stanowisko ETS
Odpowiedzi na po pytanie udzielił Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 18 lipca 2007 r. w sprawie C 277/05. ETS badał przypadek francuskiego podatnika zajmującego się działalnością hotelarską i restauracyjną. Spółka otrzymywała kwoty zapłacone zaliczkowo tytułem zadatku w wyniku dokonania rezerwacji pobytu przez kuracjuszy. Kwoty te były odliczane od późniejszej zapłaty za świadczenia w trakcie pobytu, bądź też – zatrzymywane przez tę spółkę w przypadku rezygnacji przez kuracjuszy z pobytu. Pomiędzy podatnikiem a organami skarbowymi powstał spór czy w przypadku zatrzymania zadatku, świadczenie takie należy uznać za należne za usługę rezerwacji i opodatkować podatkiem od towarów i usług.
Rozstrzygając sprawę, ETS stanął na stanowisku, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody. Szkoda jest poniesiona w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą. Zadatek w takich okolicznościach nie podlega opodatkowaniu. A zatem zatrzymana przez sprzedawcę kwota zadatku nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.
Tezy zawarte w wyroku ETS znajdą zastosowanie nie tylko w odniesieniu do usług hotelarskich, lecz także do wszelkich umów dotyczących zarówno dostawy towarów, jak i świadczenia usług. Zadatek ze swojej definicji pełni bowiem funkcję odszkodowawczą i nie można powiązać go z jakimkolwiek świadczeniem wzajemnym. Podobnie jak w przypadku zaliczki podatnikom będzie przysługiwało prawo do dokonania stosownej korekty podstawy opodatkowania, pomimo zatrzymania kwoty zadatku.
Autor:
Marcin Kołkowicz
Doradca podatkowy, konsultant podatkowy w Russell Bedford Poland Sp. z o.o., absolwent Administracji, Zarządzania oraz Marketingu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II. Tematyką prawa podatkowego zajmuje się od 2012 roku. Doświadczenie zdobywał w lubelskich oraz w warszawskich kancelariach doradztwa podatkowego. Autor i współautor wielu publikacji podatkowych, w szczególności dla portalu prawno-podatkowego TaxFin.pl. W swojej karierze zajmował się zarówno zagadnieniami dotyczącymi podatków bezpośrednich jak i pośrednich, ze szczególnym uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT).
