Instytucja mediacji znana jest już w kodeksie postępowania administracyjnego, a także w ustawie o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Forma ta jest natomiast nowością w polskim prawie podatkowym. Obowiązująca ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 Nr 137 poz. 926) nie reguluje przepisów dotyczących mediacji w sprawach podatkowych. Projektodawca, wzorując się na systemach prawa podatkowego w innych krajach, postanowił wprowadzić do projektu ustawy regulacje dotyczące mediacji w procedurze podatkowej. Podstawowym założeniem mediacji jest umowne załatwienie spraw podatkowych pomiędzy podatnikiem a organem podatkowym. Według projektodawcy wprowadzenie nowej zasady ugodowego załatwiania sporów pozwoli na znacznie szybsze zakończenie postępowania.
Mediacja podatkowa będzie mechanizmem procesowym, który ułatwi komunikację między administracją podatkową a podatnikiem. Strony będą mogły swobodnie wybierać wspólnego mediatora z listy prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej
Zindywidualizowane podejście
Warto zaznaczyć, iż organ podatkowy, który będzie zmierzał do załatwienia sprawy w porozumieniu z podatnikiem, nie będzie miał obowiązku zawarcia porozumienia. Zobowiązaniem organu miałoby być podjęcie starań zmierzających do ugodowego załatwienia sprawy z podatnikiem, używając w tym celu narzędzi takich jak informowanie podatnika odnośnie możliwości zawarcia umowy i w ten sposób alternatywnego rozwiązania sporu podatkowego. Projektodawca jednak zastrzegł brak obowiązku osiągnięcia porozumienia ze względu na to, iż nie wszystkie sprawy podatkowe będą mogły zostać polubownie rozwiązane. Należy również pamiętać, iż nie wszystkie sprawy będą mogły podlegać mediacji. Głównym wyznacznikiem osiągnięcia celu, jakim jest ugodowe załatwienie sprawy, będzie kwestia odnosząca się do rodzaju sprawy oraz obowiązujących przepisów prawa.
Tryb przeprowadzania mediacji
Momentem wszczęcia mediacji będzie doręczenie mediatorowi postanowienia o skierowaniu sprawy do mediacji przez organ podatkowy. Mediator będzie wybierany dobrowolnie przezstrony z listy prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Po wszczęciu postępowania mediator przeprowadzi wspólne lub indywidualne spotkanie wstępne ze stroną i organem podatkowym. Spotkanie to miałoby odbywać się we wspólnie ustalonym przez mediatora, organ podatkowy i stronę terminie oraz miejscu. Podczas spotkania mediator miałby wyjaśnić cele i zasady mediacji. Pod uwagę należy wziąć fakt, iż jedną z głównych zasad mediacji będzie zasada dobrowolności uczestniczenia w mediacji.
Po spełnieniu wszystkich niezbędnych warunków, mediacja przeprowadzana będzie jako jedno lub więcej posiedzeń mediacyjnych z udziałem organu podatkowego i strony, w ustalonym uprzednio miejscu i czasie. Bardzo ważną, a zarazem dobrą, informacją dla podatników jest to, że jeżeli dany przypadek zostanie szczegółowo uzasadniony, a mediacja nie będzie mogła w jego wyniku zostać przeprowadzona, lub będzie znacznie utrudniona, to mediator będzie mógł za zgodą organu podatkowego i strony prowadzić mediacje w sposób pośredni, przekazując każdemu z nich informacje oraz propozycje zawarcia umowy podatkowej.
Podsumowując, mediacja podatkowa będzie mechanizmem procesowym, który ułatwi komunikację między administracją podatkową a podatnikiem. Strony będą mogły swobodnie wybierać wspólnego mediatora z listy prowadzonej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Zasadą mediacji będzie zasada dobrowolności uczestniczenia w mediacji.
Autor: Paweł Boś, student prawa na Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie, pracownik Russell Bedford
