Postępowanie w sprawach gospodarczych po 07 listopada 2019 r. w kontekście prawa do rzetelnego procesu

 

Celem niniejszego opracowania jest odpowiedź na pytanie czy procedura postępowania w sprawach gospodarczych nie wprowadza prymatu szybkości postępowania nad gwarancjami procesowymi stron oraz rzetelnością procesu. Autor przedstawia przyczyny ponownego wprowadzenia odrębnego postępowania gospodarczego do procedury cywilnej oraz omawia praktyczne aspekty powyższych zmian dla uczestników obrotu gospodarczego, którzy stanęli przed koniecznością rozwiązania sporu przed sądem gospodarczym. Wobec faktu, że opisywane zmiany mają charakter kompleksowy, a postępowanie w sprawach gospodarczych jako postępowanie odrębne istotnie różni się od postępowania procesowego zwykłego, zasadnym jest ich usystematyzowanie oraz zwrócenie uwagi na kluczowe zagadnienia procesowe, związane z uprawnieniami oraz obowiązkami stron swoistymi dla postępowania w sprawach gospodarczych.

I. Stan prawny sprzed nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego

Kodeks postępowania cywilnego¹ w okresie od 03 maja 2012 r. do jego kompleksowej nowelizacji z dnia 04 lipca 2019 r.² nie przewidywał odrębnego postępowania gospodarczego, jednak w obrocie prawnym funkcjonowała definicja sprawy gospodarczej oraz pozostawały ustanowione sądy gospodarcze o określonej właściwości funkcjonalnej – dotyczącej spraw gospodarczych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych³ za sprawy gospodarcze uznawano sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej oraz na mocy art. 2 ust. 2 uorssg tj.:

• sprawy określone w ust. 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej,

• ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291–300 i art. 479–490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.),

• przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku,

• między organami przedsiębiorstwa państwowego,

• między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór,

• z zakresu prawa upadłościowego i naprawczego,

• nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem, jak również innemu tytułowi egzekucyjnemu, obejmującemu roszczenia, które, gdyby były rozpoznawane przez sąd, należałyby do właściwości sądów gospodarczych,

• pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem, jak również innego tytułu wykonawczego obejmującego roszczenie, które, gdyby było rozpoznawane przez sąd, należałoby do właściwości sądów gospodarczych,

• ustalenie, że orzeczenie sądu lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego wydane w sprawie gospodarczej podlega albo nie podlega uznaniu,

• inne, przekazane przez odrębne przepisy.

Zgodnie zaś z art. 1. ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych rozpoznawanie spraw gospodarczych powierzało się sądom rejonowym i sądom okręgowym, w których tworzyło się odrębne jednostki organizacyjne (sądy gospodarcze).

Powyższa definicja sprawy gospodarczej, jak również przepis ustanawiający sądy gospodarcze oraz określający ich funkcjonalność, utraciły moc wraz z uchyleniem ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych, którą derogował art. 16 nowelizacji kpc. Warto jednak zaznaczyć, że obecnie obowiązująca definicja sprawy gospodarczej zbliżona jest do jej historycznej definicji, o czym szerzej w dalszej części opracowania. Podobnie również norma ustanawiająca sądy gospodarcze i określająca ich właściwość funkcjonalną w części dotyczącej spraw gospodarczych została recypowana w art. 10a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. prawo o ustroju sądów powszechnych⁴. Wracając do definicji sprawy gospodarczej, warto zasygnalizować, że kodeks postępowania cywilnego do dnia 02 maja 2012 r.⁵ również przewidywał definicję sprawy gospodarczej, co było immanentnie związane z obowiązującym wówczas postępowaniem w sprawach gospodarczych. W myśl art. 4791 § 1 kpc była to sprawa ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej oraz zgodnie z art. 4791 § 2 kpc :

• ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i art. 479-490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.),

• przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub naprawienie szkody z tym związanej oraz zakazanie lub ograniczenie działalności zagrażającej środowisku,

• należące do właściwości sądów na podstawie przepisów o ochronie konkurencji, prawa energetycznego, prawa telekomunikacyjnego, prawa pocztowego oraz przepisów o transporcie kolejowym,

• przeciwko przedsiębiorcom o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Na celowość funkcjonowania w obrocie prawnym dwóch definicji sprawy gospodarczej zwracano uwagę w piśmiennictwie – warto zatem zaakcentować, że uregulowana w art. 2 ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych definicja sprawy gospodarczej wyznaczała w sposób generalny granice kompetencji sądu gospodarczego, natomiast definicja kodeksowa sprawy gospodarczej stanowiła klucz do kwalifikacji spraw gospodarczych rozpoznawanych w postępowaniu odrębnym według przepisów art. 4791 i n. KPC⁶.

Podsumowując zatem powyższe, skonstatować należy, że wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego regulacje dotyczące postępowania w sprawach gospodarczych, nie powstały w próżni prawnej, wręcz przeciwnie stanowią one swoiste przywrócenie istniejącej wcześniej procedury rozpoznawania spraw gospodarczych w odrębnym od zwykłego postępowania procesowego, wraz z próbą dostosowania przepisów do potrzeb wciąż ewoluującego obrotu gospodarczego – szczególnie w zakresie szybkości postępowania.

II. Uzasadnienie projektu nowelizacji kpc w zakresie przywrócenia postępowania w sprawach gospodarczych. Wątpliwości co do projektowanych zmian na etapie postępowania legislacyjnego

Treść uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137)⁷ nie pozostawia żadnych wątpliwości, że impulsem dla wprowadzenia projektowanych zmian – w zakresie przywrócenia odrębnego postępowania gospodarczego – była konieczność reakcji na przedłużające się postępowania w sądach gospodarczych.

Faktycznie czas oczekiwania na rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji w wydziale gospodarczym – według statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości⁸ wynoszący w 2017 r. w sądzie okręgowym średnio 15,7 miesiąca oraz w sądzie rejonowym 14,1 miesiąca – nie spełniał wymagań obrotu gospodarczego.

Zdecydowanie bardziej kontrowersyjny zdaje się zaprezentowany w uzasadnieniu projektu pogląd, z którego wynika, że „skoro ich stronami (red. postępowań gospodarczych) z założenia są podmioty profesjonalne, można na nie nałożyć surowsze wymagania i rygory procesowe”. Zaprezentowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości pogląd został w ocenie autora słusznie skrytykowany w procesie legislacyjnym. Jak zauważono w opinii zewnętrznej z dnia 12 marca 2019 r.⁹, „o ile rzeczywiście przedsiębiorca jest profesjonalistą, to jednak profesjonalistą w dziedzinie, w której prowadzi działalność gospodarczą, niekoniecznie zaś z zakresu prawa. Argument jakoby każdy przedsiębiorca wzwiązku z prowadzoną działalnością gospodarczą dysponował środkami finansowymi niezbędnymi do zapewnienia sobie stosownej pomocy prawnej również nie jest trafiony – znakomita większość przedsiębiorców (zarówno osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, jak również spółek osobowych i kapitałowych), to niewielcy przedsiębiorcy, którzy nie zawsze mogą sobie na taką pomoc pozwolić. W konsekwencji, pogląd, że od przedsiębiorców jako profesjonalistów można (i należy) wymagać wyższej staranności i wiedzy z zakresu prawa iźobowiązujących procedur sądowych jest nieuprawniony, a co najmniej dyskusyjny”. Podobną wątpliwość – nawet dalej idącą – zaprezentowała Krajowa Izba Radców w zgłoszonej w toku postępowania opinii Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (z dnia 14 grudnia 2018 r.)¹⁰. Jak wskazano w przywołanej opinii, postępowanie w sprawach gospodarczych sprzed 03 maja 2012 r. odróżniało się podwyższonymi rygorami związanymi z niewywiązywaniem się przez stronę z obowiązków warunkujących skuteczność dokonania czynności procesowych w stosunku do postępowania rozpoznawczego. Słusznie przypomniano, że rygory te zostały uznane za sankcje nieproporcjonalne, stanowiące naruszenia art. 45 Konstytucji¹¹. Jak wskazano w komunikacie po wydaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 kwietnia 2019 r., zasadniczym celem zaskarżonej regulacji było usprawnienie i przyspieszenie postępowania w sprawach gospodarczych przez radykalne skrócenie etapu pośredniego oddzielającego złożenie przez powoda pozwu w sprawach gospodarczych od jego ewentualnego merytorycznego rozpoznania. Podobny cel przyspieszenia postępowań w sprawach gospodarczych stanowi uzasadnienie dla omawianej nowelizacji przepisów dotyczących rozpoznawania spraw gospodarczych. Trybunał Konstytucyjny podniósł jednak, że nawet nadając szczególne znaczenie szybkości i sprawności postępowania w zakresie spraw gospodarczych nie można przyspieszać postępowania sądowego za wszelką cenę i niedopuszczalne jest w imię szybkości rozpoznania sprawy poświęcać ochronę praw podmiotowych. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego kwestionowany przepis wyraźnie różnicuje możliwości obrony praw obu stron procesu. Ogranicza je w sposób nieproporcjonalny w sprawie gospodarczej w postępowaniu nakazowym i upominawczym po stronie pozwanej na etapie wnoszenia przez nią pierwszego pisma procesowego w sprawie. Dalej Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że kwestionowany przepis doprowadził do naruszenia zasady równości przy różnicowaniu sytuacji stron postępowania przed sądem pierwszej instancji w postępowaniu nakazowym i upominawczym w sprawach gospodarczych, a przejawiało się to tym, że w sposób nadmierny i nieuzasadniony uprzywilejowuje on powoda w zakresie postępowań, w których obie strony reprezentowane są przez profesjonalnych pełnomocników. Z punktu widzenia zasady równości nie sposób doszukać się racjonalnego wytłumaczenia odmiennego rodzaju skutków błędu formalnego profesjonalnego pełnomocnika w zależności od tego, którą ze stron tenże reprezentuje. Z całą pewnością podniesione przez Trybunał Konstytucyjny argumenty należy uznać za słuszne i aktualne również z perspektywy obecnie obowiązujących przepisów dotyczących postępowania w sprawach gospodarczych, nawet jeżeli ustawodawca nie powrócił do tak surowych rygorów w zakresie sprzeciwu od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym czy też zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Warto zwrócić uwagę na to, że ustawodawca przywiązuje szczególną uwagę do szybkości postępowania w sprawach gospodarczych, ale nie sposób nie zauważyć, że próby przyspieszenia postępowania skorelowane są niejednokrotnie z zupełnie nieuzasadnionymi wymogami stawianymi stronom procesu, co może być traktowane również jako ograniczenie prawa do rzetelnego procesu, zaś na ustawodawcy ciąży szczególny obowiązek zapobieżenia naruszaniu praw stron procesu, w szczególności biorąc pod uwagę chociażby przywołane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego i wagę przywołanych argumentów.

W opinii KIRP zostały przedstawione argumenty kwestionujące w ogóle ideę odrębnego postępowania. Zwrócono uwagę na to, że nałożenie nadmiernych obowiązków na przedsiębiorców, których wbrew założeniom ustawodawcy nie sposób a priori każdorazowo uznać za profesjonalistów – szczególnie w prawie, jest błędem. Przypomniano, że wyodrębnione proceduralnie postępowanie gospodarcze zostało zlikwidowano wskutek jego krytyki. Jako główne argumenty przemawiające za likwidacją odrębnego postępowania gospodarczego, za prof. dr hab. Andrzejem Jakubeckim, przywołano pięć głównych zarzutów pod adresem wyodrębnienia postępowania gospodarczego, a mianowicie, że: istnienie odrębności proceduralnych w postępowaniach gospodarczych jest unikatem na skalę światową (1), jego istnienie było może usprawiedliwione w okresie transformacji z gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki rynkowej, ale przesłanki jego utrzymywania zdezaktualizowały się (2), sprawy gospodarcze z prawnego punktu widzenia nie różnią się znacząco od innych spraw, a jedynym wyznacznikiem tego postępowania jest status stron (3), różnicowanie procedury ze względu na kryterium statusu stron jest sprzeczne z zasadą równości wobec prawa (4), fałszywe jest założenie, że „profesjonalizm” przedsiębiorców uzasadnia naruszenie im surowszych wymagań w prowadzeniu procesu (5)¹².

Przywołane w toku postępowania legislacyjnego argumenty kwestionujące zasadność przywrócenia postępowania gospodarczego, nie wpłynęły na decyzje legislacyjne ustawodawcy, w konsekwencji których z dniem 07 listopada 2019 r.¹³ do obrotu prawnego po ponad 7 latach powróciło odrębne postępowanie gospodarcze. Warto podkreślić, że odrębne postępowanie gospodarcze zgodnie z założeniem przyjętym przez ustawodawcę ma być postępowaniem szybszym i obarczonym surowszymi rygorami niż postępowanie procesowe zwykłe, zatem nie sposób nie podzielić wątpliwości co do tego, że odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych w obecnym kształcie daje prymat szybkości postępowania nad gwarancjami procesowymi stron postępowania¹⁴.

III. Postępowanie w sprawach gospodarczych od dnia 07 listopada 2019 r.

1. Zakres zastosowania przepisów regulujących postępowanie w sprawach gospodarczych

Postępowanie w sprawach gospodarczych uregulowane jest w Dziale IIA kodeksu postępowania cywilnego¹⁵ jest jako jedno z postępowań odrębnych zawartych w Tytule VII kpc.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że przepisy zawarte w Dziale IIA kpc regulują rozpoznawania spraw gospodarczych w postępowaniu procesowym¹⁶. Oznacza to, że spod zakresu tego postępowania zostały wyłączone sprawy gospodarcze należące do postępowania nieprocesowego i postępowania egzekucyjnego¹⁷. Wskazać również należy, że w sprawach gospodarczych rozpoznawanych według przepisów działu IIA kpc, przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym nie są sprzeczne z przepisami dotyczącymi postępowania w sprawach gospodarczych¹⁸. Wyjątkiem od reguły pierwszeństwa stosowania przepisów postępowania w sprawach gospodarczych są sprawy rozpoznawane w europejskim postępowaniu nakazowym, europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń oraz elektronicznym postępowaniu upominawczym¹⁹.

Sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie ich działalności gospodarczej. Katalog spraw gospodarczych jest następujący²⁰:

1) ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej;

2) określone w pkt 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej;

3) ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291–300 i art. 479–490 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 505, z późn. zm.);

4) przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;

5) z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych;

6) z umów leasingu;

7) przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;

8) między organami przedsiębiorstwa państwowego;

9) między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a jego organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;

10) z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;

11) o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;

12) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem.

Nie są z kolei sprawami gospodarczymi sprawy o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu oraz o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony²¹.

Aktualnie obowiązujące przepisy poszerzyły zatem katalog spraw gospodarczych o sprawy wynikające z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych, z umów leasingu oraz przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej. Zatem niezależnie od tego czy w sporach wynikłych z opisywanych wyżej zdarzeń prawnych występują jako strony przedsiębiorcy czy też nie, spory te będą rozpoznawane jako sprawy gospodarcze z wszelkimi rygorami wynikającymi regulacji o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Chociaż rzadkością są umowy leasingu²² niezawierane przez przedsiębiorców jako korzystających, to umowy o drobne prace budowlane wykonywane w ramach robot budowlanych²³ czy też remonty, często zawierane są przez osoby nieposiadające statusu przedsiębiorców. Z całą pewnością dla takich podmiotów, sformalizowane postępowanie w sprawach gospodarczych, może być trudne i może wiązać się z niezadowoleniem z przebiegu postępowania procesowego.

2. Adres poczty elektronicznej

Istotną nowością jest obowiązek wskazania w pozwie lub w pierwszym piśmie procesowym pozwanego po doręczeniu odpisu pozwu adresu poczty elektronicznej strony albo oświadczenia, że takiego adresu posiada²⁴, zaś niewskazanie adresu email lub złożenia oświadczenia stanowi brak formalny pisma uniemożliwiający nadanie mu prawidłowego biegu²⁵.

Należy zwrócić uwagę na to, że strona niezastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika zostanie wezwana do uzupełnienia braków formalnych pisma²⁶, zaś jeżeli procesowe zostało wniesione przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego albo Prokuratorię Generalną RP, nastąpi zwrot pisma bez uprzedniego wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia²⁷, przy czym pamiętać należy, że w terminie tygodnia od dnia doręczenia zarządzenia o zwrocie pisma strona może je wnieść ponownie. Jeżeli pismo to nie jest dotknięte brakami, wywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia²⁸.

3. Prekluzja dowodowa

Zgodnie z art. 4585 § 1. powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew. § 2. Doręczając pouczenia, o których mowa w art. 4584 § 1, przewodniczący wzywa stronę, by w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż tydzień, powołała wszystkie twierdzenia i dowody. § 3. Stosownie do okoliczności sprawy przewodniczący może określić inny termin do powołania przez stronę twierdzeń i dowodów. § 4. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1–3 podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Przywołany przepis art. 4585 kpc wprowadza do postępowania w sprawach gospodarczych prekluzję dowodową, która jest związana z realizacją postulatu szybkości postępowania oraz koncentracji materiału dowodowego. Zgromadzenie przez sąd kompletnego materiału dowodowego na wczesnym etapie postępowanie ma przyczynić się sprawnemu rozpoznaniu sprawy i ma na celu uniknięcie sytuacji, w której postępowanie jest przewlekane przez stronę. Prekluzja dowodowa wpływa na szybsze rozpoznanie sprawy, jednak jest instytucją kontrowersyjną, ponieważ rygory związane z pominięciem dowodów niezgłoszonych w pozwie i odpowiedzi na pozew mogą doprowadzić do tego, że sąd rozpoznając sprawę nie ustali rzeczywistego stanu faktycznego. Należy przypomnieć, że prekluzji dowodowej przeciwstawia się system dyskrecjonalnej władzy sędziego, która polega na tym, że o czasowych granicach gromadzenia materiału procesowego decyduje sędzia²⁹. Wpiśmiennictwie zwraca się uwagę również na istnienie systemu mieszanego, który opiera się na tym, że ustawa wskazuje zdarzenie, które wyznacza czasowe granice gromadzenia materiału procesowego, lecz o tym, czy zdarzenie to nastąpi, decyduje sędzia (por. art. 2054 § 1 kpc)³⁰.

O treści art. 4585 § 1 i 4 kpc sąd poucza stronę niezastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, a pouczenie to następuje niezwłocznie po złożeniu pierwszego pisma procesowego, a jeżeli było ono dotknięte brakami – po ich usunięciu. Doręczenie pouczeń następuje na piśmie oraz na wskazany przez stronę adres poczty elektronicznej. Pouczenia doręcza się także pełnomocnikowi, chyba że pełnomocnikiem tym jest adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy, lub za stronę działa Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej³¹. Z doręczeniem stronie pouczenia nałożony jest na przewodniczącego obowiązek wezwania strony niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, by wwyznaczonym terminie, nie krótszym niż tydzień, powołała wszystkie twierdzenia i dowody.

Rygor związany systemem prekluzji dowodowej doznaje złagodzenia regulacją, pozwalającą przewodniczącemu stosownie do okoliczności sprawy określić inny termin do powołania przez stronę twierdzeń i dowodów. Zwrócić uwagę należy na fakt, że przepis ten adresowany jest zarówno do stron zastępowanych przez profesjonalnych pełnomocników, jak i niezastępowanych przez nich. Zaś artykuł 4585 § 1 kpc nie wyłącza zastosowania art. 2053 § 1 i 2 kpc. Jeżeli zachodzi uzasadniony przypadek, przewodniczący może zarządzić wymianę pism przygotowawczych między stronami³². Zobowiązanie stron do wymiany pism przygotowawczych w szczególnie skomplikowanych sprawach przyczynia się niejednokrotnie do rzetelnego ustalenia stanu faktycznego w sprawie.

System prekluzji z art. 4585 § 1 KPC nie wyłącza możliwości wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego³³. Wyznaczenie posiedzenia przygotowawczego w postępowaniu w sprawach gospodarczych nie powoduje z mocy ustawy otwarcia terminu do przytaczania twierdzeń i dowodów do chwili zatwierdzenia planu rozpraw³⁴.

Skutkiem prekluzji dowodowej jest pominięcie przez sąd spóźnionych twierdzeń i dowodów. Natomiast skutkiem pominięcia twierdzenia i dowodów jest ich potraktowanie jakby nie były powołane przez stronę³⁵.

Dla uniknięcia sankcji w postaci pominięcia przez sąd spóźnionych dowodów strona musi uprawdopodobnić, że powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Zatem strona chcąca powołać dowody i twierdzenia niepowołane w myśl regulacji a 4585 § 1 -3 kpc musi po pierwsze uprawdopodobnić, że potrzeba ich powołania nastąpiła po złożeniu dotychczasowych pism procesowych lub powołanie ich nie było możliwe, a po drugie strona jest obowiązana do zachowania dwutygodniowego terminu liczonego od daty w którym ich powołanie twierdzeń i dowodów stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Podsumowując zatem reguły postępowania dowodowego w postępowaniu w sprawach gospodarczych, należy zwrócić uwagę na to, że na stronach ciąży obowiązek skrupulatnego przygotowania się do procesu, szczególnie pod względem dowodowym. Błędy na etapie przygotowywania taktyki procesowej przed wytoczeniem powództwa przez powoda – szczególnie reprezentowanego przez zawodowego pełnomocnika – mogą narazić go na przegranie procesu, bowiem sąd z mocy ustawy jest zobowiązany do pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów. Zaś prekluzja dowodowa w ocenie autora jest instytucją niepożądaną w procedurze cywilnej. Należy pamiętać, że sąd rozpoznający sprawę został wyposażony przez ustawodawcę w wystarczające narzędzia, które umożliwiają sądowi odpowiednią reakcję procesową na próby przewlekania przez stronę postępowania sądowego. W tym miejscu warto przypomnieć, że zgodnie z art. 2352 § 1 ust. 5 kpc sąd może w szczególności pominąć dowód zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania. Co więcej zgodnie z art. 2052 § 2 kpc, sąd w procedurze zwykłej dysponuje możliwością zobowiązania strony do podania przez stronę wszystkich twierdzeń oraz dowodów pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania. Wreszcie przewodniczący dysponuje możliwością wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego, na którym, w sytuacji gdy brak jest możliwości rozwiązania sporu bez potrzeby wyznaczania kolejnych posiedzeń oraz rozprawy³⁶, przygotowywany jest plan rozprawy, który zawiera rozstrzygnięcia co do wniosków dowodowych oraz zastępuje postanowienia dowodowe³⁷.

Nie można również zapomnieć o usankcjonowaniu w art. 41 § 1 kpc nadużycia prawa procesowego, tj. zakazu korzystania z uprawnienia przewidzianego w przepisach kodeksu postępowania cywilnego w sposób niezgodny z celem, dla którego je ustanowiono. Zakaz ten obwarowany jest szeregiem sankcji³⁸; sąd bowiem może w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie m.in. nałożyć na stronę nadużywającą grzywnę, niezależnie od wyniku sprawy, odpowiednio do spowodowanej tym nadużyciem prawa procesowego zwłoki w jej rozpoznaniu, może włożyć na stronę nadużywającą obowiązek zwrotu kosztów w części większej, niż wskazywałby wynik sprawy, a nawet – zwrotu kosztów w całości, a na wniosek strony przeciwnej przyznać od strony nadużywającej koszty procesu podwyższone odpowiednio do spowodowanego tym nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy, nie więcej jednak niż dwukrotnie albo podwyższyć stopę odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce, z tym że stopa może zostać podwyższona nie więcej niż dwukrotnie, przy czym przepisów o maksymalnej dopuszczalnej wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie nie stosuje się.

4. Pominięcie przepisów postępowania gospodarczego

Ustawodawca przyznał pewnemu kręgowi podmiotów uprawnienie do żądania rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów regulujących postępowanie w sprawach gospodarczych. Takie uprawnienie stanowi novum³⁹ w kpc. Wniosek o rozpoznanie sprawy gospodarczej z pominięciem przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach gospodarczych może złożyć strona, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną⁴⁰. Wniosek taki strona może złożyć w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej na piśmie pouczeń, o których mowa w art. 4584 § 1, a jeżeli doręczenie pouczeń nie było wymagane – w pozwie albo pierwszym piśmie procesowym pozwanego. Wniosek strony o rozpoznanie sprawy gospodarczej z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych jest dla sądu wiążący⁴¹. Kontynuując rozpoznanie sprawy gospodarczej z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych (odstępując od ich stosowania), sąd wydaje w tym przedmiocie postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie. Sąd nie przekazuje sprawy innemu składowi sądu (innemu wydziałowi, innemu sądowi), lecz prowadzi sprawę w dalszym ciągu (sprawa nie przestaje być sprawą gospodarczą), pomijając przepisy dotyczące postępowania w sprawach gospodarczych. W rezultacie sąd gospodarczy rozpozna sprawę gospodarczą według przepisów o postępowaniu procesowym zwykłym⁴². Nie może budzić wątpliwości to, że z opisywanej instytucji będą chętnie korzystać uprawnione podmioty, dla których postepowanie z zastosowaniem przepisów postępowania gospodarczego będzie wiązało się z nadmiernymi uciążliwościami proceduralnymi, pod warunkiem, że strona nie uchybi ściśle określonemu terminowi na złożenie wniosku.

5. Roszczenia w toku postępowania

Dążenie ustawodawcy do przyspieszenia postępowania gospodarczego jawi się jako szczególnie wyraźnie w świetle uregulowań zawartych w art. 4588 kpc, brzmiącego następująco: § 1. W toku postępowania nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednakże w przypadku zmiany okoliczności powód może żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego równowartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy. § 2. Przepisów art. 177 § 1 pkt 5 (zwieszenie postępowania z powodu niestawiennictwa obu stron na rozprawie oraz z powodu niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy - przyp. TM), art. 194–196 (wezwanie do udziału w sprawie – przyp. TM), art. 198 (skutki wezwania przez sąd do udziału w sprawie - przyp. TM) oraz art. 205 (przekazanie sprawy przez sąd rejonowy do sądu okręgowego na wniosek pozwanego, w przypadku wytoczenia przez pozwanego przeciwko powodowi powództwa wpływającego na roszczenie powoda bądź dlatego, że pozostaje z nim w związku albo że roszczenia stron nadają się do potrącenia – przyp. TM) nie stosuje się. § 3. Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne. § 4. Przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Jeżeli odpowiedź ta była dotknięta brakami, termin ten biegnie od dnia usunięcia tych braków, a jeżeli jej nie złożono – od dnia upływu terminu do jej złożenia.

Ustawodawca zatem wyłączył zmiany przedmiotowe powództwa oraz podmiotowe powództwa, co ma doprowadzić do przyspieszenia postępowania. Podobnie – co szczególnie kontrowersyjne, ustawodawca wyłączył możliwość wytoczenia powództwa wzajemnego. W sporach gospodarczych toczonych pomiędzy przedsiębiorcami nierzadko się zdarza, że podmioty te mają względem siebie wzajemne roszczenia – niejednokrotnie z tego samego stosunku prawnego. Brak jest zatem racjonalnych podstaw dla ograniczeń możliwości wytaczania powództwa wzajemnego w toku sprawy rozpoznawanej w myśl przepisów w postępowaniu gospodarczym.

Nie sposób jednak nie zwrócić uwagi na to, że powyższe ograniczenia są wyrazem dążenia do skracania postępowania kosztem konieczności wytaczania kolejnych powództw przez strony, które też będą rozpoznawane przez sądy gospodarcze, zatem trzeba stwierdzić, że opisywane zmiany nie pomogą osiągnąć celu jakim jest dostosowanie przepisów postępowania do wymogów obrotu gospodarczego.

6. Umowa dowodowa

Umowa dowodowa jest trzecią umową procesową w polskiej procedurze cywilnej, obok umowy prorogacyjnej⁴³ oraz o jurysdykcję⁴⁴, i nie była dotychczas znana polskiej procedurze cywilnej. Zgodnie z art. 4589 kpc § 1. strony mogą się umówić o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy (umowa dowodowa). § 2. Umowę dowodową zawiera się na piśmie pod rygorem nieważności albo ustnie przed sądem. W przypadku wątpliwości uważa się, że umowa późniejsza utrzymuje w mocy te postanowienia umowy wcześniejszej, które da się z nią pogodzić. § 3. Umowa dowodowa zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważna. § 4. Zarzut nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej można podnieść najpóźniej na posiedzeniu, na którym powołano się na tę umowę, a jeśli uczyniono to w piśmie procesowym – najpóźniej w następnym piśmie procesowym albo na najbliższym posiedzeniu. § 5. Objęcie umową dowodową dowodu przeprowadzonego przed sądem przed jej zawarciem nie pozbawia go mocy dowodowej. § 6. Sąd nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową. § 7. Fakty, które miałyby zostać wykazane dowodami wyłączonymi przez umowę dowodową, sąd może ustalić na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy. Jeżeli ustalenia wymaga rozmiar należnego świadczenia, przepis art. 322 stosuje się odpowiednio.

Już w uzasadnieniu projektu⁴⁵ Ministerstwo Sprawiedliwości wskazywało na potencjalne komplikacje związane z włączeniem do procesu nowego czynnika, który na niego wpływa. Zgodzić się trzeba z tezą, że istnieje duże prawdopodobieństwo co do tego, że postanowienia umowy dowodowej będą kwestionowane przez strony w toku procesu. Należy pamiętać, że zarzuty związane z umową dowodową mogą stanowić podstawę środka zaskarżenia, wszczególności apelacji⁴⁶.

Umowa dowodowa w aktualnym kształcie pozwala stronom wyłączyć określone dowody, czego skutkiem będzie niedopuszczalność powołania dowodu przez stronę jak również niedopuszczalność przeprowadzenia wyłączonego dowodu z urzędu przez sąd. Należy zwrócić uwagę na to, że wyłącznie przez strony określonego dowodu, nie pozbawia sądu możliwości ustalenia faktu, który miałyby zostać wykazany wyłączonym dowodem na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy. Opisywana regulacja ma zapobiec sytuacji, w której wskutek wyłączenia umową dowodową określonych dowodów, sąd nie byłby w stanie ustalić stanu faktycznego w sprawie. Z dużym zainteresowaniem należy przyglądać się czy i jak praktycy będą korzystać z tej instytucji, ponieważ obecnie za wcześnie jest na to, aby oceniać wpływ umowy dowodowej na postępowania w sprawach gospodarczych.

7. Dowód z zeznań świadków

Dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy⁴⁷. Ustawodawca traktuje zatem dowód z zeznań świadków wyłącznie jako dowód subsydiarny, którego konieczność przeprowadzenia aktualizuje się wyłącznie w sytuacji gdy dotychczas przeprowadzone dowody nie pozwoliły na wyjaśnienie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia zawisłej przed sądem sprawy. Warunkiem przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków jest wyczerpanie lub brak innych środków dowodowych⁴⁸, zatem strona składająca wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka powinna w tym wniosku wykazać, iż brak jest innych dowodów, które mogłyby posłużyć do zweryfikowania prawdziwości określonego faktu⁴⁹. Warto wskazać, że drugim dowodem o charakterze subsydiarnym jest dowód z przesłuchania stron⁵⁰, który ma tożsame przesłanki dla jego dopuszczenia. Biorąc pod uwagę to, jak powszechnie w postępowaniu cywilnym przeprowadzany jest dowód z przesłuchania stron, należy przypuszczać, że w postępowaniu w sprawach gospodarczych, dowód z przesłuchania świadków, również będzie dopuszczany przez sąd, pomimo jego subsydiarnego charakteru oraz prymatu dowodu z dokumentu. Oczywiście dopiero praktyka sądowa zweryfikuje powyższe.

8. Prymat dowodu z dokumentu

Ustawodawca szczególną wagę w postępowaniu w sprawach gospodarczych przyznaje dowodowi z dokumentu. Zgodnie z art. 45811 kpc czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 773 Kodeksu cywilnego, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

Powyższa regulacja jest konsekwencją założenia ustawodawcy, że w profesjonalnym obrocie prawnym dokument powinien być podstawowym środkiem dowodowym odnośnie do treści stosunku prawnego lub prawa, które jest przedmiotem sporu gospodarczego⁵¹. Wskazać, należy że w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią⁵².

Wymaganie, ażeby strona powołująca się na własne czynności wykazywała je w pierwszej kolejności dowodem z dokumentu, o którym mowa w art. 773 KC, nie znajdzie zastosowania, jeśli strona wykaże, że nie jest w stanie przedstawić takiego dokumentu z przyczyn od niej niezależnych. Wówczas dopuszczalne jest wykazanie tej czynności innymi dowodami⁵³. Jako przyczyny niezależne należy wskazać przede wszystkim zniszczenie nośnika danych.

Jak wskazuje się w piśmiennictwie, dla celów dowodowych przedsiębiorca powinien utrwalać za pomocą dokumentu w rozumieniu 773 KC, np. za pomocą telefonu komórkowego wyposażonego w funkcję dyktafonu, wszelkie czynności podejmowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej mogące mieć znaczenie w rozpoznawanej później sprawie gospodarczej. Chodzi zatem tutaj o wszelkie czynności mogące wywoływać skutki prawne.

W ocenie autora słusznie ustawodawca kładzie nacisk na to, aby sąd dla ustalania faktów korzystał właśnie ze środka dowodowego, jakim jest dowód z dokumentu, przy czym jakkolwiek dowód z dokumentu często jest dowodem łatwiejszym do przeprowadzenia oraz oceny niż dowód z zeznań świadka, to sąd oceniając dowód z dokumentu, musi nadać częstokroć odpowiedni kontekst w jakim ów dokument powstał, zaś aby ten kontekst poznać, warto również odnieść się do zeznań osób uczestniczących w jego powstaniu.

9. Koszty procesu

Na gruncie przepisów o postępowaniu gospodarczym aktualny jest postulat polubownego załatwiania sporów. Jego przejawem jest regulacja z art. 45812 kpc, który stanowi, że niezależnie od wyniku sprawy sąd może obciążyć kosztami procesu wcałości lub części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła wniej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Próbę dobrowolnego rozwiązania sporu należy rozumieć szeroko jako wszelkie czynności, które mają na celu polubowne rozstrzygnięcie sporu bez konieczności angażowania sądu⁵⁴. Zatem nawet strona wygrywająca proces może zostać obciążona kosztami procesu w całości lub w części, jeżeli jej zachowanie lub zaniechanie doprowadziło zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

IV. Postępowanie w sprawach cywilnych i gospodarczych w świetle danych Komisji Europejskiej

Przepisy o postępowaniu w sprawach gospodarczych obowiązują od niecałych dwóch lat i zdecydowanie za wcześnie na to, żeby dokonać stanowczych ocen postępowania w sprawach gospodarczych, szczególnie biorąc pod uwagę szczególny okres związany z pandemią COVID - 19⁵⁵, niemniej warto wspomnieć o statystykach zawartych w 2021 EU Justice Scoreboard⁵⁶. Opracowanie dotyczące czasu trwania spraw sądowych obejmuje rok 2012 r. oraz lata 2017 – 2019 r., zatem zaledwie okres trzech miesięcy obowiązywania przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych, co wyklucza wyciąganie na podstawie powoływanych statystyk daleko idących wniosków. Jak wynika z przywołanego dokumentu w 2012 r. czas oczekiwania na orzeczenie pierwszej instancji⁵⁷ wynosił 50 dni, w 2019 r. – 111 dni.

Z kolei w sprawach cywilnych i gospodarczych⁵⁸ w 2012 r. wynosił 195 dni, a w 2019 r. 270 dni. Przedłużający się okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji nie sprzyja w żadnym razie obrotowi gospodarczemu i jest to problem prawidłowo zidentyfikowany przez ustawodawcę. Za pozytywny prognostyk należy uznać statystykę łączącą liczbę spraw wpływających do sądu z liczbą spraw kończonych⁵⁹. W przypadku spraw cywilnych, administracyjnych, gospodarczych i innych w 2012, 2017 wskaźnik ten wyniósł ponad 100%, w 2018 wyniósł 100%, zaś w 2019 r. wyniósł 90%, ale w przypadku spraw cywilnych i gospodarczych wskaźnik ten kształtuje się odmiennie i tak w roku 2012 wyniósł 90% zaś w roku 2019 r. wyniósł 100%⁶⁰, z czego wynika, że doszło do pewnego usprawnienia rozpoznawania spraw cywilnych oraz gospodarczych. Nieznacznie rośnie jednakże liczba spraw cywilnych oraz gospodarczych w toku⁶¹. W 2012 r. było ich 1,3 na 100 mieszkańców, a w 2019 r. – 2,5 na 100 mieszkańców.

Podsumowując wybrane statystyki, należy wskazać, że niezależnie od wprowadzanych już reform, potrzebne są dalsze kompleksowe zmiany, wychodzące poza samą procedurę, które doprowadzą do usprawnienia funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.

V. Podsumowanie

Przywrócenie do kodeksu postępowania cywilnego odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych jest wynikiem dążenia ustawodawcy do sprawnego rozpoznawania sporów sądowych z udziałem przedsiębiorców. Ustawodawca w tym celu wprowadził szereg instytucji, które mają za zadanie zapobiec przedłużaniu się procesów w sprawach gospodarczych i doprowadzić do sytuacji, w której terminy załatwienia spraw sądowych będą odpowiadać potrzebom obrotu gospodarczego. Przede wszystkim położono nacisk na przyspieszenie postępowania dowodowego poprzez zapewnienie koncentracji materiału dowodowego na wczesnym etapie postępowania, wskutek zastosowania prekluzji dowodowej, możliwości zawarcia umowy dowodowej, która wyłączy określone dowody, oraz poprzez nadanie szczególnego prymatu dowodowi z dokumentu, który powinien zastąpić dowód z przesłucha świadków czy też stron. Część wprowadzonych przepisów budziła duże kontrowersje jeszcze przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, szczególnie te dotyczące prekluzji dowodowej oraz wyłączenia możliwości wytoczenia powództwa wzajemnego. Faktycznie, surowe wymogi sformalizowanego postępowania w sprawach gospodarczych mogą stanowić duże wyzwanie dla stron niekorzystających z pomocy zawodowych pełnomocników, zaś ograniczenia w zakresie możliwości wytaczania powództwa wzajemnego oraz zmian podmiotowych oraz przedmiotowych powództwa, doprowadzą do zwiększenia liczby spraw wpływających do sądów gospodarczych. Należy bowiem zaznaczyć, że jak wynika z analizy przepisów regulujących postępowanie w sprawach gospodarczych, trafne instytucje tego postępowania, takie jak umowa dowodowa, winny zostać wprowadzone do postępowania zwykłego.

W opinii autora stopień skomplikowania przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych sprawi, że będą one chętnie wyłączane przez strony, którym przysługuje prawo do rozpoznania sprawy z pominięciem opisywanych przepisów. Jednocześnie nie sposób zaakceptować prekluzji dowodowej we wprowadzonej przez ustawodawcę formie, w sytuacji gdy sąd ma odpowiednie środki dla dyscyplinowania stron przedłużających proces. Surowa prekluzja dowodowa narusza prawo strony do rzetelnego procesu, które przysługuje obywatelom na mocy art. 45 Konstytucji i art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Rzetelność procesu musi być wartością nadrzędną, bez względu nawet na wartość przedmiotu sporu. Również korzyść w postaci przyspieszenia postępowania musi ustąpić gwarancjom procesowym strony.

_________________________________________

1 Kodeks postępowania cywilnego Dz.U. 1964 Nr 43, poz. 296, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575, dalej kpc

2 Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2019 r. poz. 1469, dalej zwana nowelizacją kpc

3 Ustawa o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych tj. z dnia 13 maja 2016 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 723, dalej zwana uorssg

4 Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.2020.2072 t.j.)

5 Art. 4791 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego uchylony art. 1 ust. 46 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U. Nr 233, poz. 1381).

6 A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 425–729, Warszawa 2020

7 Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137) pełny tekst: https:// orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/166CCC44490F3965C1258384003CD40A/%24File/3137-uzas.pdf

8 Tamże str. 95.

9 Opinia Zewnętrzna z dnia 12 marca 2019 r. autora Wskazanego Przez Poseł Barbarę Dolniak, Wicemarszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej sporządzona przez radcę prawnego Marzeny Okła-Anuszewska, pełny tekst: https://orka.sejm.gov.pl/rexdomk8.nsf/0/A629B851B4B8B5D3C12583A8004A79D3/%24File/i355-19A.rtf

10 Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (z dnia 14 grudnia 2018 r.) z dnia 07 stycznia 2019 r. autorstwa prof. dr hab. Elwiry Marszałkowskiej – Krześ, pełny tekst: https://www.sejm. gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=779D442720DC9D95C125838B0034E398 dalej Opinia KIRP.

11 Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2009 r. w sprawie o sygn. akt: SK 28/08 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że Art. 4798 a § 5 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.), dodany ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 235, poz. 1699), w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewiduje, że sąd odrzuca zawierające braki formalne zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym oraz sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wniesione przez przedsiębiorcę reprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do ich uzupełnienia, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 oraz z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

12 Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (z dnia 14 grudnia 2018 r.) z dnia 07 stycznia 2019 r. autorstwa prof. dr hab. Elwiry Marszałkowskiej – Krześ, pełny tekst: https://www.sejm. gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?documentId=779D442720DC9D95C125838B0034E398 dalej Opinia KIRP,

13 Zgodnie z art. 17 nowelizacji kpc przepisy art. 4581 -45813 weszły w życie z dniem 07 listopada 2019 r.

14 Por. Ocena skutków regulacji zawartej w rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3137) z dnia 23 stycznia 2019 r. teza 10, pełny tekst: https://orka.sejm.gov.pl/rexdomk8.nsf/0/CF5040104F45A514C125838300444185/%24File/i85-19.rtf

15 Kodeks postępowania cywilnego Dz.U. 1964 Nr 43, poz. 296, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1575, dalej kpc

16 Art. 4581 § 1 kpc

17 A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 425–729, Warszawa 2020

18 Art. 4581 § 2 zd. pierwsze kpc

19 Art. 4581 § 2 zd. drugie kpc

20 Art. 4582 §1 kpc

21 Art. 4582 §1 kpc

22 Zgodnie z art. 7091 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93, dalej kc Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.

23 Zgodnie z art. 647 kc Przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia

24 Art. 4583 § 1 i 2 kpc

25 Art. 4583 § 3 kpc

26 Art. 130 kpc

27 Art. 130 1a § 1 kpc

28 Art. 130 1a § 3 kpc

29 W. Broniewicz, Postępowanie, s. 64–65; P. Feliga, w: T. Szanciło, Komentarz KPC, t. 1, 2019, art. 6, Nb 3; tak również wprost post. SN z 9.8.2016 r., II CSK 742/15, Legalis

30 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz red. dr hab. Piotr Rylski. Rok: 2021. Wydanie: 1, Stan na: 2021-03-01

31 Art. 4584 § 1 i 2 kpc

32 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz red. dr hab. Piotr Rylski. Rok: 2021. Wydanie: 1, Stan na: 2021-03-01

33 Art. 2054 § 1 kpc

34 Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz red. dr hab. Piotr Rylski. Rok: 2021. Wydanie: 1, Stan na: 2021-03-01

35 A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 425–729, Warszawa 2020

36 art. 2055 § 1 kpc

37 art. 2059 § 1 kpc

38 art. 226 § 2 kpc

39 A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz. Art. 425–729,

40 art. 4586 § 1 kpc

41 A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 425–729, Warszawa 2020

42 Tamże.

43 Art. 46 § 1 kpc

44 Art. 1104 – 1105 kpc

45 uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137) pełny tekst: https:// orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/166CCC44490F3965C1258384003CD40A/%24File/3137-uzas.pdf

46 A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz. Art. 425–729, Warszawa 2020

47 Art. 45810 kpc

48 K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 10, Warszawa 2019

49 A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz. Art. 425–729, Warszawa 2020

50 Art. 299 kpc stanowi, że jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, sąd dla wyjaśnienia tych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron.

51 K. Flaga-Gieruszyńska, A. Zieliński, op.cit.

52 Art. 773 kc

53 A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom III. Komentarz do art. 425–729, Warszawa 2020

54 A. Góra-Błaszczykowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz. Art. 425–729, Warszawa 2002

55 Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii w dniu 20 marca 2020 r. wprowadzono na terenie Rzeczpospolitej Polski stan epidemii, co bezpośrednio wpłynęło na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości.

56 https://ec.europa.eu/info/files/eu-justice-scoreboard-2021

57 EU Justice Scoreboard fig. 6

58 EU Justice Scoreboard fig. 7

59 Wskaźnik ten wyrażany jest w procentach, jeżeli jest on wyższy niż 100% oznacza to, że więcej spraw jest zakańczanych niż wpływa, w przypadku, gdy jest niższy niż 100% sytuacja jest odwrotna.

60 EU Justice Scoreboard fig. 12

61 EU Justice Scoreboard fig. 14