Wyrok TSUE w sprawie polskich frankowiczów - klauzule abuzywne podstawą do zerwania warunków umowy

Zgodnie z komunikatem prasowym z dnia 3 października 2019 r. TSUE wydał wyrok w sprawie polskich kredytobiorców, którzy w 2008 roku zaciągnęli kredyt hipoteczny w banku Raiffeisen, którego wartość została wyrażona w polskiej walucie ale była indeksowana do kursu franka szwajcarskiego (CHF). Zgodnie z zawartą umową kredytową kredytobiorcy otrzymali środki w polskiej walucie, natomiast saldo zadłużenia i raty kredytu były wyrażone w walucie CHF (zastosowano tzw. kurs zakupu). Kredytobiorcy spłacali poszczególne raty przez ich pobieranie przez bank z rachunku kredytobiorców w polskiej walucie, przy czym wartość rat była ustalana w oparciu o kurs sprzedaży PLN-CHF, obowiązujący w momencie wymagalności danej raty. Na skutek takich zapisów kredytobiorcy ponosili realne koszty niekorzystnych różnic kursowych.

Wyrok nie przesądza „z automatu” o losach innych rozpatrywanych spraw dotyczących polskich frankowiczów. Owszem, kredytobiorcy będą mieli możliwość powoływania się na ten wyrok, ale każda będzie rozpatrywana indywidualnie,

Kredytobiorcy dochodzili przed polskim sądem stwierdzenia nieważności umowy, wskazując, że zapisy dotyczące kursu zakupu waluty zastosowanego dla udostępnienia środków oraz kursu sprzedaży dla ustalenia wymagalnych kwot zwrotu, stanowią nieuczciwe warunki w umowie zawartej przez bank z konsumentami.

Polski sąd rozpatrując tę sprawę, zmierzał do zastosowania rozwiązania wskazanego w sprawie Kasler i Kaslerne Rabai (C-26/13), polegającego na zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego. Trybunał Sprawiedliwości UE rozpatrując sprawę polskich frankowiczów, wskazał jednak, że nieuczciwe warunki umowy dotyczące różnic kursowych nie mogą być zastąpione przepisami ogólnymi polskiego prawa cywilnego. Trybunał wskazał, że umowa pozbawiona nieuczciwych warunków, które zawierała, pozostaje wiążąca dla stron odnośnie do pozostałych zawartych w niej postanowień, o ile może nadal obowiązywać bez usuniętych nieuczciwych warunków i takie utrzymanie umowy w mocy jest zgodne z przepisami prawa krajowego. W sytuacji, kiedy taka zmiana polegająca wyłącznie na usunięciu zapisów uznanych za nieuczciwe (tj. klauzul abuzywnych) nie jest skuteczna, ponieważ prowadzi do zmiany charakteru i celu umowy, to właściwym rozwiązaniem jest unieważnienie całej umowy. Trybunał podkreślił, że Dyrektywa 1 nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu spornej umowy przez polski sąd. 

TSUE zwrócił jednak uwagę, że stosowanie gwarantowanego przez Dyrektywę systemu ochrony przed nieuczciwymi warunkami nie powinno być stosowane wbrew woli klienta banku i to klient w swojej indywidualnej sprawie powinien mieć możliwość zdecydowania, czy chce z takiej ochrony skorzystać.

Wyrok Trybunału niewątpliwie otwiera nowe możliwości dla polskich kredytobiorców w zakresie dochodzenia unieważnienia zawartych przez nich umów, co może oznaczać realne korzyści. Ten wyrok nie przesądza jednak „z automatu” o losach innych rozpatrywanych spraw dotyczących polskich frankowiczów. Owszem, kredytobiorcy będą mieli możliwość powoływania się na ten wyrok, ale każda będzie rozpatrywana indywidualnie, a możliwość stosowania powołanego stanowiska trybunału będzie zależeć również od tego na ile zbieżne będą warunki w danej sprawie kredytobiorcy z warunkami, które miały miejsce w przypadku omawianego rozstrzygnięcia.

Możliwość unieważnienia umowy jest niewątpliwie ciekawą opcja dla klienta banku, który z uwagi na niekorzystny kurs franka ponosi od dłuższego czasu koszty kredytu (które w niektórych przypadkach nawet przewyższają wartość otrzymanego finansowania), ponieważ w przypadku unieważnienia klient będzie zobowiązany do zwrotu jedynie udostępnionej kwoty kredytu lub jej części pozostającej do zapłaty, bez odsetek. Jednak w praktyce oznacza, że kredytobiorca będzie zobowiązany do zwrotu jednorazowego całości tej kwoty, więc w zależności od jego sytuacji nie zawsze będzie to korzystne rozwiązanie.

Źródło – komunikat prasowy TSUE