Funkcjonowanie mechanizmu transakcji trójstronnych

Procedura uproszczona dotycząca transakcji trójstronnych została uregulowana w art. 135-138 ustawy VAT. Do uznania zdarzenia gospodarczego za wewnątrzwspólnotową transakcję trójstronną konieczne jest:

• zidentyfikowanie wszystkich trzech podmiotów na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych;
• by przedmiot dostawy był wysyłany lub transportowany przez pierwszego lub też transportowany przez drugiego w kolejności podatnika VAT lub na ich rzecz z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego.

Ponadto, zgodnie z treścią art. 135 ust. 1 punkt 4b ustawy VAT procedura uproszczona do transakcji trójstronnej ma zastosowanie jedynie gdy drugi w kolejności podatnik VAT dokonujący dostawy na rzecz ostatniego w kolejności podatnika VAT nie posiada siedziby działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego, w którym kończy się transport lub wysyłka. W takim przypadku występujący jako drugi w kolejności podmiot stosuje wobec pierwszego i ostatniego w kolejności podatnika VAT ten sam numer identyfikacyjny na potrzeby VAT i określa ostatniego w kolejności podatnika jako obowiązanego do rozliczenia podatku VAT od dostawy towarów realizowanej w ramach procedury uproszczonej. Natomiast ostatni biorący udział w transakcji podatnik VAT stosuje numer identyfikacyjny na potrzeby VAT państwa członkowskiego, w którym kończy się transport lub wysyłka.

Należy zwrócić uwagę również na obowiązek dokumentacyjny ciążący na drugim w kolejności podmiocie transakcji trójstronnej. Zgodnie z art. 136 punkt 1 ustawy VAT podmiot ten jest obowiązany do wystawienia faktury na której znajdą się następujące informacje:

• adnotacja o treści "VAT: Faktura WE uproszczona na mocy art. 135-138 ustawy o ptu" lub "VAT: Faktura WE uproszczona na mocy artykułu 141 dyrektywy 2006/112/WE";
• stwierdzenie, że podatek z tytułu dokonanej dostawy zostanie rozliczony przez ostatniego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej;
• numer, pod którym podmiot jest zidentyfikowany na potrzeby podatku, który jest stosowany przez niego wobec pierwszego i ostatniego w kolejności podatnika podatku od wartości dodanej;
• numer identyfikacyjny stosowany na potrzeby podatku od wartości dodanej ostatniego w kolejności podatnika.

Powyższe prowadzi więc do wniosku, iż samo zaistnienie wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej nie powoduje automatycznie zastosowania procedury uproszczonej lecz dla przyjęcia tego sposobu rozliczenia transakcji konieczne jest spełnienie dodatkowych wymagań i zaistnienie przesłanek określonych ustawą. Należy jednak zwrócić uwagę na stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (dalej jako: WSA) w odniesieniu do obowiązku wysłania lub transportu towarów przez pierwszy lub drugi podmiot w transakcji, zgodnie z którym faktyczna organizacja transportu przez ostatni podmiot biorący udział w transakcji nie wyklucza istnienia transakcji trójstronnej, jeżeli podmiot ten działa na rzecz pierwszego lub drugiego podmiotu. Zgodnie bowiem z wyrokiem WSA z dnia 8 kwietnia 2008 r. (sygn. akt: III SA/Wa 194/08) „nie jest istotne, że ostateczny odbiorca organizuje i opłaca transport, ważne jest, czy działa na rzecz pierwszego lub drugiego podatnika. Podobnie ocenił ten stan prawny Wojciech Maruchin w Komentarzu do art. 138 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535) - (w:) W. Maruchin, VAT. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, 2005, wyd. II.” Zdaniem sądu odmienna interpretacja art. 135 ust. 1 punkt 2 ustawy VAT stanowiłaby zawężającą wykładnię przepisu mającego na celu uproszenie obrotu gospodarczego pomiędzy państwami należącymi do Unii Europejskiej.