Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Oznacza to, że ustawodawca powiązał przedmiot opodatkowania z aktywnym świadczeniem na rzecz innego podmiotu (działaniem). Dlatego też nie jest objęte podatkiem od towarów i usług przykładowo odszkodowanie za wcześniejsze zerwanie umowy, jednak identyfikacja aktywnych działań w trakcie realizacji umowy prowizyjnej może będzie uznana za świadczenie usług. Potwierdza to również Naczelny Sąd Administracyjny który w wyroku z dnia 8 maja 2012 r. (sygn. akt. I FSK 1116/11) stwierdza iż „odszkodowanie, które w istocie jest zapłatą za wykonane roboty (tu - wykonane usługi), podlega opodatkowaniu."
Termin „odszkodowanie” nie został zdefiniowany w ustawie o VAT. Regulacje dotyczące odszkodowania zostały zawarte w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego „dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. Ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania, jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, w przypadku gdy płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wtedy kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.
Jeśli otrzymana przez stronę umowy wartość jest ściśle związana z uzyskaniem korzyści przez stronę umowy korzystającą z usług podatnika w postaci tolerowania zaistniałego stanu rzeczy, otrzymane na podstawie ugody odszkodowanie nie jest zadośćuczynieniem, lecz stanowi formę wynagrodzenia za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W konsekwencji, podlegają opodatkowaniu – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy czynności, z tytułu których zostało ono wypłacone.
