Wprowadzenie grup VAT – zagrożenia i szanse

Grupa VAT ma za zadanie znacznie uprościć rozliczenia pomiędzy jej członkami oraz zwiększyć efektywność finansową współpracy podmiotów z grupy. Opisywane narzędzie będzie miało charakter dobrowolny.

Nawiązując do ww. relacji, przykładowo, w przypadku powiązania finansowego przyjęte zostało kryterium 50% udziału kapitałowego. Chodzi o to żeby jeden z podatników posiadał bezpośrednio ponad 50% udziałów lub akcji w kapitale zakładowym lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub ponad 50% prawa do udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami tej grupy.

Powiązanie nie może mieć więc charakteru pośredniego. To już na wstępie ogranicza grono spółek, które mogą tworzyć grupy VAT. Dodatkowo, warunek istnienia powiązań finansowych, ekonomicznych i organizacyjnych pomiędzy członkami grupy VAT musi być spełniony nieprzerwanie przez okres, w jakim ta grupa posiada status jednego podatnika.

Ponadto, grupa VAT nie może być rozszerzona o innych członków ani pomniejszona o któregokolwiek z członków wchodzących w jej skład. Oznacza to niezmienną liczbę podmiotów wchodzących w skład grupy w czasie jej trwania. Z jednej strony z pewnością takie rozwiązanie powinno ułatwić kontrolę grupy VAT przez organy podatkowe, natomiast z drugiej strony wydaje się że to podejście nieco zbyt sztywne z uwagi na bogactwo życia gospodarczego.

Obecnie, czynności dokonywane w ramach podmiotów powiązanych są dokumentowane fakturami VAT, a każdy z nich składa odrębny plik JPK_VAT, który zawiera w sobie część deklaracyjną i ewidencyjną.

Dyrektywa VAT uprawnia państwa członkowskie do wprowadzenia przepisów umożliwiających tworzenie grup VAT w prawie krajowym. Funkcjonowanie grup VAT wprowadziło już 18 państw UE. Pomimo istnienia analogicznego mechanizmu czyli Podatkowych Grup Kapitałowych (PGK) na gruncie podatku CIT, w podatku VAT koncepcja rozliczeń grupowych dotychczas w ogóle w Polsce nie funkcjonowała. Wiąże się to ze żmudną koniecznością fakturowania transakcji wewnątrz grupy uwzględniając przepisy dotyczące podmiotów powiązanych, co dodatkowo utrudnia prowadzenie działalności.

Co więcej, Ministerstwo Finansów ocenia że brak możliwości zawiązywania grup VAT zniechęca podatników do tworzenia PGK na gruncie podatku CIT. Jak wynika z danych ministerialnych za lata 2010–2016 w Polsce zarejestrowano tylko 160 PGK, zaś w Belgii grup VAT w 2016 r. działało 2675.

Warunków ciąg dalszy

Grupę VAT mogą utworzyć podatnicy:

1) posiadający siedzibę na terytorium Polski lub

2) nieposiadający siedziby na terytorium Polski, w zakresie, w jakim prowadzą działalność gospodarczą na terytorium Polski za pośrednictwem oddziału położonego na terytorium Polski.

Oznacza to więc, że grup VAT nie będą mogły tworzyć podmioty powiązane z różnych krajów, na przykład w przypadku gdy spółka matka prowadzi działalność w Niemczech, a spółki córki w Polsce. Wspólne zagraniczne rozliczenia na gruncie VAT będą mogły odbywać się zatem na poziomie oddziałów, gdy spółka z siedzibą w Polsce posiada oddział w innym państwie członkowskim UE lub na odwrót.

Do powstania grupy VAT konieczne będzie zawarcie umowy o jej utworzeniu w formie pisemnej. Musi ona zawierać co najmniej:

• nazwę grupy VAT z dodatkowym oznaczeniem „grupa VAT” lub „GV”;
• dane identyfikacyjne podatników tworzących grupę VAT, w tym dane dotyczące oddziału w przypadku podatnika nieposiadającego siedziby na terytorium kraju oraz wysokość kapitału zakładowego każdego z tych podatników;
• wskazanie przedstawiciela grupy VAT wyznaczonego spośród jej członków;
• dane identyfikacyjne udziałowców (akcjonariuszy) i wysokości ich udziału w kapitale zakładowym podatników tworzących grupę, posiadających co najmniej 50% udziałów (akcji) w kapitale zakładowym tych podatników.

Zgłoszenia grupa VAT będzie dokonywała za pośrednictwem formularza VAT-R (obecnie funkcjonujący druk zaktualizowany na potrzeby nowych przepisów), do którego dołączana ma być umowa powołania grupy. Po jej zarejestrowaniu nastąpi wykreślenie poszczególnych członków grupy z rejestru podatników VAT. Jednocześnie w wykazie podatników VAT czynnych znajdą się dane grupy VAT. Umowa będzie zawierana na co najmniej 3 lata, z możliwością jej przedłużenia na 30 dni przed terminem jej wygaśnięcia. Wówczas nastąpi konieczność dopełnienia formalności w postaci przedstawienia nowej umowy.

Przez przedstawiciela grupy VAT będzie się rozumiało podmiot reprezentujący ją w zakresie praw i obowiązków grupy. Właściwym organem podatkowym ma być naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla przedstawiciela grupy VAT.

Wprowadzenie grup VAT – korzyści

Zasadniczy charakter dla funkcjonowania grup VAT ma mieć regulacja przewidująca, że dostawy towarów i świadczenia usług przez podmioty należące do grupy VAT nie będą stanowić czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Oznacza to neutralność podatkową wewnątrz grupy VAT.

Z charakteru grupy VAT wynika również, że dostawy towarów i świadczenia usług przez podmiot należący do grupy w stosunku do podmiotu do niej nienależącego uważa się za dokonane przez tę grupę i odwrotnie.

Lista dalszych korzyści to m.in.:

• ograniczenie obowiązków administracyjnych - np. mniej dokumentów do analizy dzięki mniejszej liczbie plików JPK_VAT;
• brak faktur wewnętrznych w ramach grupy (wystarczy wystawienie noty księgowej);
• korzystny wpływ na płynność finansową należących do niej podmiotów – uzyskanie od razu całego zwrotu podatku naliczonego zamiast jego zwrotu poszczególnym członkom w różnym terminie;
• oszczędności wynikające z braku opodatkowania VAT czynności wykonywanych pomiędzy podmiotami z grupy VAT – zniwelowanie braku neutralności VAT w przypadku podmiotów nie posiadających pełnego prawa do odliczenia podatku naliczonego;
• dla obrotów wewnątrzgrupowych zostanie wyłączone stosowanie mechanizmu podzielonej płatności.

Wprowadzenie grup VAT – zagrożenia

Oprócz wskazanych wcześniej korzyści należy również przyjrzeć się następującym konsekwencjom wynikającym z utworzenia grupy VAT: odpowiedzialności solidarnej członków grupy VAT, proporcji VAT oraz obowiązkach związanych z ewidencjonowaniem transakcji pomiędzy podmiotami w grupie.

Odpowiedzialność solidarna podmiotów wchodzących w skład grupy VAT oznacza wspólną odpowiedzialność za jej zobowiązania z tytułu podatku VAT należne za okres funkcjonowania tej grupy. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że odpowiedzialność ta będzie występować również po zakończeniu tego okresu.

Warto wspomnieć, że każdy z podmiotów tworzących grupę będzie musiał liczyć proporcję VAT we własnym zakresie. Oznacza to, że każdy podmiot wchodzący w jej skład będzie traktowany w tej kwestii niezależnie. Co więcej, ustalana będzie również wspólna proporcja dla całej grupy VAT w przypadkach gdy nie będzie możliwe określenie kwot podatku naliczonego w stosunku do czynności mieszanych (umożliwiających prawo do odliczenia VAT i nieumożliwiających – dokonywanie czynności zwolnionych z VAT/nieopodatkowanych VAT) w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Sprawia to, że zasady odliczenia podatku naliczonego dla podmiotów rozliczających się proporcją mogą stać się skomplikowane i rodzą już od początku wiele wątpliwości.

Brak opodatkowania transakcji pomiędzy podmiotami w grupie VAT nie będzie oznaczał braku konieczności odpowiedniego ewidencjonowania tych transakcji. Zbędnym wydaje się formalizm w postaci konieczności rejestrowania transakcji w grupie w sytuacji, w której obroty pomiędzy spółkami tworzącymi grupę VAT będą rejestrowane w ich księgach rachunkowych dostępnych organom podatkowym na żądanie w formie pliku JPK_KR.

Podsumowując

Można stwierdzić, że dotychczasowe obowiązki administracyjne zostaną zastąpione nowymi. Oznacza to, że pracy w tym zakresie zapewne nie ubędzie, choć wydaje się że patrząc całościowo implementacja grup VAT powinna przynieść więcej korzyści niż szkód tym bardziej, że ustawodawca zrezygnował z konieczności powiązania grup VAT z PGK. Należy podkreślić, że resort finansów zdecydował się na wytłumaczenie pojawiających się wątpliwości w objaśnieniach podatkowych. Na ten moment dostępny jest ich projekt, którego ostateczna wersja pojawi się wkrótce po zakończeniu konsultacji społecznych.

Przykładowo, póki co nadal nie wiadomo czy moc ochronna interpretacji podatkowej uzyskanej w trakcie trwania grupy VAT po utracie przez nią statusu jako podatnika VAT będzie nadal obowiązywała dla każdego z jej członków.

W efekcie, po wyjaśnieniu istniejących niejasności, które zapewne zostaną ostatecznie doprecyzowane za pomocą interpretacji podatkowych/orzecznictwa sądów administracyjnych, można przewidywać że wdrożenie grup VAT będzie rozważane przez sporą liczbę podatników.