SENT, pakiet paliwowy i pakiet przewozowy zmniejszają lukę VAT

Od 2008 r. obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost luki w VAT, czyli strat, które budżet państwa poniósł w wyniku rozwoju szarej strefy oraz proceder wyłudzeń zwrotów podatku VAT w transakcjach wewnątrzwspólnotowych. Według raportów Komisji Europejskiej między latami 2006 a 2011 polska luka VAT wzrosła z 0,4 proc. do 1,5 proc. PKB. W roku 2012 odnotowano największą kwotowo wartość luki, wynosiła ona wówczas 43,1 mld zł, w 2016 r. spadła zaś do 34,9 mld zł. Jeszcze bardziej luka zmniejszyła się w 2017 r., stanowiła wówczas ok. 14 proc. potencjalnych wpływów, podczas gdy jeszcze w 2015 roku było to 23,9 proc. Zdaniem Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), który w październiku na zlecenie Rządu przedstawił raport „Zmniejszenie luki VAT w Polsce w latach 2016-2017. Przyczyny. Środki. Dalsze perspektywy”, sukces uszczelniania systemu VAT w Polsce jest wynikiem nowoczesnej legislacji, efektywnej administracji oraz intensywnej współpracy z biznesem. Dzięki tym trzem filarom Ministerstwu Finansów udało się w 2016 r. odzyskać ok 6,6 mld zł, w 2017 – 10,8 mld zł, a w 2018 r. planuje się odzyskać 7,7 mld zł. Daje to łącznie ok. 25 mld zł w latach 2016–2018.

Zmiany legislacyjne na plus 

Jak podaje Polski Instytut Ekonomiczny od 2015 r. wprowadzono wiele skoordynowanych rozwiązań legislacyjnych przeciwdziałających oszustwom podatkowym. „Nie tylko wykorzystywano i rozbudowywano dotychczas znane i stosowane w państwach UE instrumenty prawne (odwrotne obciążenie, solidarna odpowiedzialność), ale mając świadomość punktowej skuteczności tych rozwiązań wypracowano i wdrożono innowacyjne, systemowe rozwiązania„ – czytamy w raporcie PIE. Niezwykle skuteczne okazało się wprowadzenie pakietu paliwowego (wszedł on w życie w sierpniu 2016 r.), tzw. pakietu przewozowego (z kwietnia 2017) oraz SENT – systemu monitorowania drogowego przewozu towarów, który pozwolił skarbówce na żywo obserwować transport paliw na terytorium Polski. Według analiz Ministerstwa Finansów m.in. dzięki tym narzędziom podmioty posiadające koncesję na obrót paliwami i składające pliki JPK VAT wpłaciły w I półroczu 2017 r. podatek VAT wyższy o około 2,5 mld zł niżw I półroczu 2016 r. W uszczelnieniu systemu ma pomóc także wprowadzony od 1 lipca tego roku mechanizm podzielonej płatności (split payment). Ministerstwo Finansów planuje,że w ciągu 10 lat budżet oszczędzi dzięki niemu aż 80 mld zł. 

Nowa administracja podatkowa 

Walcząc z luką podatkową, przeprowadzono także reformę administracji podatkowej, która została skonsolidowana do Krajowej Administracji Skarbowej. Zadaniem ekspertów z Polskiego Instytutu Ekonomicznego nowe ramy organizacyjne zapewniają dużoefektywniejszą współpracę służb tworzących KAS, a wyposażanie ich w nowoczesne narzędzia analityczne stanowi przełom w zakresie ich efektywności. Jak czytamy w raporcie, wyniki reformy zauważalne są jużw pierwszym roku od jej wprowadzenia. Kontroli skarbowych jest mniej, ale są bardziej efektywne. Liczba zrealizowanych przez urzędy kontroli skarbowej (od 1 marca 2017 r. urzędy celno-skarbowe) zmniejszyła się z 5 775 w 2016 r. do 4 648 w 2017 r. Wpłaty z kontroli zaś wyniosły z 2,3 mld zł w 2016 r. 2,3 mld zł, do 2,38 mld zł w roku 2017. Z kolei urzędy skarbowe przeprowadziły w 2015 r. 29 260 kontroli, wśród których u 76,6 proc. stwierdzono nieprawidłowości. W 2017 było ich o ponad 1/3 mniej przy jednoczesnym wzroście wykrywanych nieprawidłowości do 83,3 proc. (NIK 2018). 

Spore sukces przyniosły także zmiany w sposobie rozliczeń i dokumentacji VAT. Samo nałożenie, od początku 2017 roku, obowiązku składania deklaracji on-line przez przedsiębiorców uczestniczących w obrocie z innymi krajami UE oraz handlujących towarami wykorzystywanymi do wyłudzania zwrotów podatku spowodowało, że w pierwszym półroczu 2017 r. budżet państwa zaoszczędził aż 1,4 mld zł (NIK 2018). 

Pakiet zmian systemowych służących przeciwdziałaniu wyłudzeniom podatku VAT, źródło: raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Zmniejszenie luki VAT w Polsce w latach 2016-2017. Przyczyny. Środki. Dalsze perspektywy”

Kontrole rozliczeń w latach 2015–2017, źródło: raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Zmniejszenie luki VAT w Polsce w latach 2016-2017. Przyczyny. Środki. Dalsze perspektywy”