Ideą BDP jest likwidacja ekonomicznego przymusu pracy. Jest to świadczenie powszechne, które powinno przysługiwać każdemu obywatelowi bez względu na status społeczny czy poziom dochodów. BDP charakteryzuje bezwarunkowość, więc aby otrzymać dochód z tego tytułu nie trzeba spełniać żadnych wymagań poza posiadaniem obywatelstwa danego kraju, gdyż największym zagrożeniem dla BDP może okazać się migracja zarobkowa. Warto wspomnieć, iż dostęp do takiego świadczenia powinien być ściśle kontrolowany ponieważ może stanowić on zagrożenie dla bezpieczeństwa finansowego kraju.
W przypadku świadczenia 500 plus na każde dziecko możemy mówić o kroku w kierunku sprawdzenia w praktyce bezwarunkowego dochodu podstawowego w Polsce
Coraz to nowe kraje decydują się na eksperymenty dążące do wprowadzenia BDP. W Niemczech w maju ma ruszyć kolejny eksperyment, który sprawdzi w praktyce efekty BDP. Tymczasem 31 grudnia zakończył się tam eksperyment: 560 euro dla dwóch tysięcy osób przez dwa lata. W Szwajcarii natomiast w 2016 roku dzięki referendum obywatele tego kraju wypowiedzieli się przeciwko wprowadzeniu BDP w swoim kraju. Uznano go za szkodliwą koncepcję dla gospodarki. Na podobny eksperyment zdecydowali się również Francuzi. W ramach eksperymentu wszyscy objęci programem płacy gwarantowanej mieli otrzymywać po 1000 euro miesięcznie – bez względu na wiek czy osiągane dochody. Francuzi zapowiadają, iż celem tego programu będzie zbadanie wpływu BDP na rynek pracy.
Najbardziej kontrowersyjnym założeniem BDP jest to, iż stanowi on narzędzie przeciwdziałające rozwarstwianiu się społeczeństwa na bogatych i biednych. Dlatego głównym źródłem finansowania BDP powinien być odpowiedni system podatkowy. Poza likwidacją ulg i podwyższeniem danin społecznych jako podstawowe źródło finansowania wymienia się progresję podatkową. Wraz z rozwojem świadczeń o charakterze BDP rosnąć będą obciążenia z tytułu podatków, umożliwiając przepływ dochodu od wąskiej grupy najbogatszych do najbiedniejszych, którzy przymusowo zostali wykluczeni z rynku pracy.
W niektórych krajach przymierzano się do wprowadzenia tego typu dochodu, ale tylko na jakiś czas i dla wybranej grupy obywateli. W Kanadzie tysiąc osób przez pięć lat otrzymywało pieniądze z tytułu świadczenia na podstawach BDP. W wyniku tego eksperymentu tylko stu biorących w nim udział porzuciło pracę, uczniowie zaczęli uczyś się lepiej a rodzice mieli dla nich więcej czasu, w trakcie trwania eksperymentu znacznie mniej osób chorowało. Eksperymentu jednak nie kontynuowano.
W Finlandii w 2017 roku wybrano losowo dwa tysiące bezrobotnych, którzy mieli otrzymywać po 560 euro miesięcznie. Rząd w Helsinkach także ogłosił, że projekt nie będzie kontynuowany.
Wracając do Niemiec – według niedawnych ankiet w tym kraju połowa obywateli poparłaby 1000 euro miesięcznego dochodu bez zobowiązań.
Przed wprowadzeniem odpowiednika BDP w Polsce warto zapoznać się z wynikami eksperymentów przeprowadzonych w innych państwach. Korzystając z doświadczeń innych możemy wprowadzić takie rozwiązanie, które może odnieść pozytywne skutki dla społeczeństwa. W przeciwnym wypadku pomysłodawca naraża się na zarzut oferowania kiełbasy wyborczej.
Autor:
Andrzej Dmowski
Adwokat i doktor nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 roku jeden z Partnerów Zarządzających w korporacji Russell Bedford Poland. Wcześniej w sieci doradczej BDO, a także Deloitte & Touche. Autor książki „Ceny Transferowe”, współautor komentarza „Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych”, autor wielu publikacji z zakresu prawa podatkowego.
