Niedochowanie szczególnej formy czynności prawnej wymaganej przez ustawę może grozić niekorzystnymi konsekwencjami prawnymi, gdyż niejednokrotnie ustawa zastrzega formę szczególną określonej czynności pod rygorem jej nieważności W przypadku podejmowania uchwały w trybie art. 210 § 1 KSH, poglądy orzecznictwa wydają się być niejednolite a sprawa ma istotne znaczne praktyczne, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.
Odpowiedź na pytanie czy w przypadku udzielania pełnomocnictwa w trybie art. 210 § 1 KSH ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2019.505 t.j. z dnia 2019.03.15, zwaną dalej „KSH”) koniecznym jest podjęcie uchwały w szczególnej formie właściwiej dla czynności prawnej objętej zakresem pełnomocnictwa, wydaje się być nierozstrzygnięta.
Jak już zostało wspomniane, wypowiedzi orzecznictwa względem omawianego zagadnienia są niejednolite, wymyka się ono jednoznacznej ocenia. Z powyższych względów, dalszą uwagę należy poświęcić dwóm wiodącym stanowiskom.
Pierwsze z nich zakłada autonomiczność oraz kompletność regulacji pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH, co wyraża się w niedopuszczalności stosowania względem niego przepisów właściwych dla pełnomocnictwa na gruncie Kodeksu Cywilnego. Drugi z poglądów związany jest z tzw. zasadą jedności prawa cywilnego i zakłada dopuszczalność stosowania względem pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH przepisów właściwych dla pełnomocnictwa na gruncie Kodeksu Cywilnego.
Pogląd przewidujący autonomiczność pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH
W myśl pierwszego z omawianych poglądów pełnomocnictwo z art. 210 § 1 KSH stanowi szczegółową, samoistną i wyczerpującą regulację, aprzepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 – Kodeks Cywilny (Dz.U.2018.1025 t.j. z dnia 2018.05.29, zwaną dalej KC), mają zastosowanie tylko wtedy, gdy KSH nie zawiera własnych regulacji dotyczących konkretnej instytucji – w tym przypadku, pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH.
Wspomniany pogląd znajduje swój wyraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2012 r. (sygn. akt II CSK 217/11), w uzasadnieniu którego Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, że pełnomocnik powołany w trybie art. 210 § 1 KSH mocą uchwały nie jest pełnomocnikiem spółki sensu stricto, a szczególnym przedstawicielem zwanym pełnomocnikiem „korporacyjnym” lub organizacyjnym”. O szczególnym i odmiennym charakterze omawianego pełnomocnictwa świadczy także, w ocenie Sąd Najwyższego, ograniczony zakres kompetencji tak powołanego pełnomocnika. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę w wyroku, że pełnomocnik spełnia we wskazanym zakresie niejako funkcję zastępczego zarządcy, który ma wykonać ściśle oznaczone czynności należące do sfery kompetencji zarządu jako organu spółki.
W rezultacie pierwszy z poglądów zakłada, że w razie udzielenia pełnomocnictwa na podstawie art. 210 § 1 KSH nie występuje konieczność zachowania formy szczególnej uchwały, a za błędną należy uznać wykładnię, w myśl której forma pełnomocnictwa udzielonego przez zgromadzenie wspólników na podstawie art. 210 § 1 KSH podlega regule ustanowionej w art. 99 § 1 KC, tj. jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
Pogląd przewidujący konieczność zachowania formy szczególnej pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH
Art. 2 KSH stanowi wyraz tzw. zasady jedności prawa cywilnego, w myśl której w sprawach nieuregulowanych przez KSH stosuje się (wprost) przepisy KC, a jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki handlowej, przepisy Kodeksu Cywilnego stosuje się odpowiednio.
Konieczność sięgania do unormowań zawartych w kodeksie cywilnym, w szczególności do przepisów o pełnomocnictwie, dostrzega, także judykatura. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 lutego 2009 r. (sygn. akt II CSK 509/08), badając zagadnienie formy podejmowanej uchwały o udzieleniu pełnomocnictwa do zawarcia umowy założycielskiej spółki komandytowej, wskazał że gdy KSH nie zawiera regulacji określonej kwestii, to należy poprzez art. 2 KSH sięgnąć do unormowań zawartych w KC.
W uzasadnieniu uchwały z dnia 30 stycznia 2019 r. (III CZP 71/18) Sąd Najwyższy także odwołał się do zasady jedności prawa cywilnego. SN wyraził pogląd, że ustawodawca używa tego samego terminu na określenie pełnomocnika, zarówno w KC, jak i w kodeksie KSH, a ponadto może przyznawać uprawnienie do podejmowania czynności z zakresu reprezentacji spółki różnym jej organom i czyni to w samym art. 210 § 1 KSH.
Sąd Najwyższy podkreśla w uzasadnieniu uchwały, że celowe i przemyślane jest umieszczenie art. 2 w ustawie, co pozwala w zależności od sytuacji stosować wprost przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli dany termin prawny użyty w KSH nie jest całościowo uregulowany, tak jak to ma miejsce w odniesieniu do pełnomocnictwa. Co istotne, Sąd Najwyższy wskazał, że nie trzeba szukać wątpliwych argumentów służących do wykazania odmienności między pełnomocnictwem z art. 210 § 1KSH i pełnomocnictwem, któremu poświęcony jest specjalny rozdział, umieszczony w części ogólnej Kodeksu Cywilnego (art. 98-109KC).
Mając zatem na uwadze ewentualną konieczność zachowania szczególnej formy uchwały w trybie art. 210 § 1 KSH oraz przywołane wypowiedzi Sądu Najwyższego, należy sięgnąć po art. 99 § 1 KC, zgodnie z którym jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
W konsekwencji, w myśl omawianego poglądu, udzielenie pełnomocnictwa w trybie art. 210 § 1 KSH w będzie wymagało podjęcia uchwały w szczególnej formie, o ile ustawa przewiduje dla konkretnej czynności konieczność zachowania szczególnej formy.
Zastosowanie omawianych poglądów w praktyce
Stosując w praktyce pierwszy z omawianych poglądów, w przypadku w którym spółka z ograniczoną odpowiedzialnością dąży do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości z osobą będącą członkiem zarządu tej spółki, podjęcie uchwały udzielającej pełnomocnictwa w trybie art. 210 § 1 KSH wymagało będzie jedynie formy pisemnej, zastrzeżonej przez KSH dla uchwał zgromadzenia wspólników.
Natomiast stosując drugi z omawianych poglądów, przewidujący konieczność zachowania formy szczególnej pełnomocnictwa z art. 210 § 1 KSH, niezbędne będzie zaprotokołowanie uchwały przez notariusza do aktu notarialnego. W przeciwnym wypadku bowiem pełnomocnictwo byłoby dotknięte sankcją nieważności, a umowa zostałaby zawarta bez prawidłowego umocowania oraz do czasu potwierdzenia zawarcia umowy poprzez uprawniony podmiot uległaby sankcji bezskuteczności zawieszonej.
Autor:
Michał Skwarek - aplikant radcowski w departamencie prawnym Russell Bedford Poland. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
