Wprowadzenie
W Rządowym Centrum Legislacji ukazał się projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych1. Projektodawca zwraca uwagę w uzasadnieniu zmian, powołując się na Europejski Raport Płatności 20172, że aż 78 proc. przedsiębiorców otrzymuje zapłatę dopiero po 30 dniach od ustalonego terminu, zaś w przypadku 13 proc. czas ten wydłuża się do 60 dni. Przy uwzględnieniu przeciętnego terminu zapłaty, jaki widnieje na fakturze, oznacza to brak należnych środków w kasie firmy przez 2-3 miesiące. Według blisko połowy przedsiębiorców, którzy wzięli udział w badaniu, ich kontrahenci celowe opóźniali płatności.
Z tego opracowania wynika także, że w 2017 r. 52 proc. polskich firm musiało przyjąć warunki dyktowane przez drugą stronę transakcji, dotyczące nadmiernie długich terminów płatności. Przeciętny okres nieopłacania w należytym czasie faktur wynosił wśród mikroprzedsiębiorców 3 miesiące i 12 dni, zaś w dużych firmach – 2 miesiące i 21 dni.
Przyspieszenie i uproszczenie procedury odzyskiwania należności
W projekcie proponuje się kilka istotnych zmian w Kodeksie postępowania cywilnego (dalej k.p.c.)3. Znalazł się w nim zapis, zgodnie z którym w przypadku roszczeń z tytułu transakcji handlowych, o których mowa w ustawie z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych4 nieprzekraczających 75 tys. zł, sąd wyda nakaz zapłaty na podstawie dołączonej do pozwu umowy oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód uprawdopodobni spełnienie świadczenia wzajemnego. Ponadto w tym nakazie zapłaty sąd z urzędu zasądzi na rzecz powoda odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych5.
Przedsiębiorcy powinni pozytywnie przyjąć przepis6, w myśl którego sąd wyda nakaz zapłaty, a w razie braku podstaw do jego wydania, przewodniczący wyznaczy rozprawę albo posiedzenie niejawne nie później niż przed upływem: 2 miesięcy od dnia wniesienia pozwu albo od dnia uzupełnienia braków pozwu lub 14 dni od dnia wniesienia pozwu, a jeżeli w pozwie były braki formalne, od dnia ich usunięcia – zależnie od rodzaju spraw.
Zmiany w podstawie opodatkowania wierzycieli i dłużników
W projekcie proponuje się zmiany w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych7, zgodnie z którymi podstawa obliczenia podatku może u wierzycieli podlegać zmniejszeniu o wartość wierzytelności wynikającej z transakcji handlowej, jeśli wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta, w terminie 120 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze (rachunku) lub umowie, a jeśli chodzi o dłużników, to podstawa ta będzie podlegała zwiększeniu o wartość zobowiązania z transakcji handlowej, jeżeli zobowiązanie nie zostało uregulowane w terminie 120 dni od dnia upływu terminu płatności określonego w fakturze (rachunku) lub umowie – za okres rozliczeniowy, w którym upłynął 120 dzień od dnia upływu tego terminu8. Przy czym okres 120 dni będzie liczony począwszy od pierwszego dnia następującego po wskazanej w fakturze (rachunku) lub umowie dacie upływu terminu do uregulowania zobowiązania9.
Jeżeli wierzytelność zostanie uregulowana lub zbyta, wierzyciel będzie obowiązany do zwiększenia podstawy obliczenia podatku lub zmniejszenia straty w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym taka wierzytelność została uregulowana lub zbyta. Jeżeli zobowiązanie zostanie uregulowane, to dłużnik zmniejszy podstawę obliczenia podatku lub zwiększy stratę w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym to zobowiązanie zostało uregulowane.
Analogiczne zapisy w projekcie10 dotyczą ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych11.
Koniec z długimi terminami zapłaty w umowach z kontrahentami
W uzasadnieniu projektu zwraca się uwagę na narzucanie przez silniejszych graczy rynkowych, większe firmy, długich terminów płatności za wystawione faktury. Dlatego w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych
z 8 marca 2013 r. proponuje się zmianę, zgodnie z którą, jeżeli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, to wierzyciel będzie mógł żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego12.
Ponadto termin zapłaty ustalony w umowie, z określonym wyjątkiem, nie będzie mógł przekroczyć 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem. że ustalenie to nie będzie rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela13.
Podsumowanie
Przewiduje się, że nowa regulacja wejdzie w życie 1 czerwca 2019 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących zmian w ustawach podatkowych, które mają obowiązywać od 1 stycznia 2020 r. Oczywiście, sama treść ustawy nie uchroni przedsiębiorców przed nieuczciwym działaniem drugiej strony transakcji, jeśli notorycznie będzie ona zwlekała z terminowym opłacaniem faktur czy też wręcz unikała spełniania swoich zobowiązań. Niemniej nowe przepisy powinny ograniczyć zjawisko nieterminowego wywiązywania się z odroczonych płatności, a także zapobiec w praktyce nadużywaniu swobody zawierania umów. Powinny także poprawić płynność finansową firm.
______________________
1 Projekt ustawy z 14 września 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, zamieszczony w Rządowym Centrum Legislacyjnym 20 września 2018 r.; http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12316111/12535086/12535087/dokument358723.pdf.
2 Europejski Raport Płatności 2017 – badanie przygotowane przez Intrum Iustitia.
3 Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, t.j. Dz.U. 2018 r. poz. 1360 ze zm.
4 Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z 8 marca 2013 r., t.j. t.j. Dz.U. 2016 poz. 684 ze zm.
5 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 1 pkt 1, zgodnie z którym w k.p.c. dodaje się w art. 485 § 2b i 2c.
6 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 1 pkt 2.
7 Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. 2018 poz. 1509.
8 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 2.
9 Ibidem.
10 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 3.
11 Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, t.j. Dz.U. 2018 poz. 1036 ze zm.
12 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 10 pkt 3.
13 Projekt ustawy z 14 września 2018 r., op. cit., art. 10 pkt 4.
