Sąd Najwyższy uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego, z dnia 25 września 2019 r. III UZP 6/19 stwierdził, iż osobie, która osiągnęła 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów podyplomowych, przedłuża się prawo do renty rodzinnej do zakończenia tego roku studiów (art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 z późn. zm., dalej jako „ustawa emerytalno-rentowa”).
Pojęcie „studiów w szkole wyższej” i rozbieżność w orzecznictwie
Istotnym zagadnieniem dla rozpoznania niniejszej sprawy w kontekście przepisów uprawniających do renty rodzinnej stało się pojęcie „studia w szkole wyższej”. Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalno-rentowej dzieciom, które przekroczyły 16 rok życia, przysługuje prawo do renty rodzinnej do czasu ukończenia nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do osiągnięcia 25 roku życia. Z kolei, z art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej wynika, że gdy dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, to wówczas prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Sąd Najwyższy wskazał, iż za przyjęciem poglądu, w myśl którego studia podyplomowe (analogicznie, jak studia doktoranckie) są rodzajem „studiów w szkole wyższej” przemawiają również względy celowościowe
Zgodnie z art. 68 ust. 2 emerytalno-rentowej przedłużenie prawa do renty rodzinnej jest możliwe tylko wówczas, gdy uprawnione do renty rodzinnej dziecko osiągnie 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej. Zdaniem Sądu Najwyższego regulacja zawarta w tym przepisie ma charakter wyjątku od ogólnej zasady, a zatem powinna być interpretowana ściśle w ten sposób, iż pojęcie "studia w szkole wyższej" powinno być oceniane bez względu na ich rodzaj, charakter i czas trwania takich studiów.
Wyżej wskazane sformułowanie spotkało się w dużą rozbieżnością interpretacyjną
w orzeczeniach Sądu Najwyższego. Zgodnie z częścią orzecznictwa[1] ostatni rok studiów w szkole wyższej w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej nie może odnosić się do studiów podyplomowych, bowiem pojęcie „studia wyższe”, zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt 5 Ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, zostało ograniczone wyłącznie do studiów prowadzonych przez uczelnię posiadającą uprawnienia do ich prowadzenia, kończące się uzyskaniem tytułu zawodowego: licencjata, inżyniera, magistra lub innego tytułu równorzędnego.
Inną interpretacje pojęcia „studia w szkole wyższej” przyjęto natomiast w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2000 r., II UKN 699/99 (OSNAPiUS 2002 Nr 5, poz. 127), w którym wyrażono pogląd, że w tym przypadku chodzi o wszelkie rodzaje studiów organizowane i prowadzone przez szkołę wyższą (uczelnię).
Odwołanie się do ustawy o szkolnictwie wyższym oraz względy celowościowe
Sąd Najwyższy nie zgodził się ze stanowiskiem przyjętym w poprzednich orzeczeniach[2], zgodnie z którymi studia wyższe, podyplomowe i doktoranckie są różnymi rodzajami studiów, a pojęcie „studia w szkole wyższej”, zawarte w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, powinno zostać zawężone do pojęcia „studia wyższe”, zdefiniowanego w art. 2 ust. 1 pkt 5 prawa o szkolnictwie wyższym.
Zdaniem Sądu Najwyższego ustawodawca w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej posłużył się sformułowaniem „ostatni rok studiów w szkole wyższej”, a nie wyrażeniem „ostatni rok studiów wyższych”, tymczasem szkoła wyższa może prowadzić różne rodzaje studiów, w tym studia podyplomowe i doktoranckie. Z tej przyczyny studia podyplomowe pozostają w dalszym ciągu „studiami w szkole wyższej”, czego nie zmieniają legalne definicje tych studiów ustanowione w prawie o szkolnictwie wyższym.
Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, iż za przyjęciem poglądu, w myśl którego studia podyplomowe (analogicznie, jak studia doktoranckie) są rodzajem „studiów w szkole wyższej” przemawiają również względy celowościowe. Warunkiem przedłużenia prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej jest bowiem kontynuowanie nauki na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, niezależnie od wcześniejszego ukończenia studiów magisterskich na innym kierunku tj. dostarczanie osobom wymienionym w art. 68 ustawy emerytalno-rentowej środków utrzymania w czasie, w którym pobierając naukę, nie mogą one wykonywać pracy stanowiącej stałe źródło ich utrzymania.
[1] Wyrok Sądu Najwyższego dnia 13 stycznia 2006 r., I UK 155/05 (OSNP 2006 nr 23-24, poz. 368), Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 207/08 (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 74) i Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r., II UK 71/11 (LEX nr 1308099
[2] Wyrok Sądu Najwyższego dnia 13 stycznia 2006 r., I UK 155/05 (OSNP 2006 nr 23-24, poz. 368), Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 207/08 (OSNP 2009 nr 5-6, poz. 74) i Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2011 r., II UK 71/11 (LEX nr 1308099
Autor: Hanna Żołnierkiewicz
Adwokat w Departamencie Prawnym. Od 2017 roku związana z Russell Bedford Dmowski i Wspólnicy Kancelaria Adwokacka Sp.k. Posiada doświadczenie w obsłudze prawnej na rzecz przedsiębiorców w zakresie łączenia, podziału i przekształcenia spółek oraz w zakresie prawa upadłościowego, prawa restrukturyzacyjnego i prawa rynku kapitałowego. Prowadzi bieżącą obsługę spółek prawa handlowego, w tym sporządza dokumentację korporacyjną, zarówno w języku polskim jak i w angielskim. Reprezentuje również klientów przed sądami powszechnymi w sprawach z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego.
