languageRU      languageEN      internationalInternational        phoneZadzwoń do nas: 22 276 61 80

Jesteś tutaj:Start/Baza wiedzy/Zmiany w prawie/Wnuk bez prawa do zachowku gdy jego rodzic odrzucił spadek z ustawy
wtorek, 12 listopad 2019 07:44

Wnuk bez prawa do zachowku gdy jego rodzic odrzucił spadek z ustawy

photo created by rawpixel.com - www.freepik.com photo created by rawpixel.com - www.freepik.com

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2019 roku, sygn. III CZP 23/19, dalszy zstępny spadkodawcy nie jest uprawniony do zachowku po nim, jeśli -   zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku z ustawy”.

Przedmiotowa uchwała została podjęta w odpowiedzi na następujące zagadnienie prawne: „czy osobą uprawnioną do zachowku w rozumieniu art. 991 § 1 k.c., która jako zstępny byłaby powołana do spadku z ustawy, jest wnuk spadkodawcy jako dalszy zstępny, gdy dziecko spadkodawcy jako spadkobierca ustawowy odrzuciło spadek z ustawy, w sytuacji gdy dziedziczenie (stwierdzenie nabycia spadku) nastąpiło na podstawie testamentu, a dziecko spadkodawcy, które odrzuciło spadek nie zostało powołane do dziedziczenia na podstawie tego testamentu?​”

Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wymienionych w art. 991 § 1 k.c., poprzez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym

Powyżej opisane orzeczenie oznacza, że jeśli rodzic odrzucił spadek, choć nie był do niego powołany testamentem, to wnuk spadkodawcy, a dziecko osoby, która złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku, nie dziedziczy po swoim dziadku/babci.

Zgodnie z art. 991 k.c. zstępnemu – małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy – który byłby powołani do spadku z ustawy, należą się dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału, o ile uprawniony zstępny jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli jest małoletni. Natomiast jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku, bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wymienionych w art. 991 § 1 k.c., poprzez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Osoba należąca do kręgu podmiotów wymienionych w art. 991 § 1 k.c. ma bowiem prawo do uzyskania określonej korzyści ze spadku. Prawo do zachowku jest definiowane jako prawo do otrzymania określonej w pieniądzu wartości, dla obliczenia której podstawę stanowi spadek i niektóre darowizny zdziałane przez spadkodawcę. Jest to prawo powstające ex lege, które nie może być modyfikowane wolą spadkodawcy, chyba że wyjątkowo ustawa mu na to zezwala (wydziedziczenie). Do czasu otwarcia spadku ma ono charakter potencjalny, bo jego istnienie, a zwłaszcza wielkość, nie jest pewna. Prawo to może być, wedle wyboru spadkodawcy, zaspokojone poprzez powołanie do dziedziczenia, zapis czy darowiznę. Jeśli tak się nie stanie, uprawnionym przysługuje roszczenie o zapłatę kwoty potrzebnej do uzupełnienia zachowku, a jeśli w ogóle nic nie otrzymają, przysługuje im roszczenie o pokrycie całego zachowku.

W niniejszej sprawie sąd prowadzący postępowanie powziął wątpliwości prawne co do tego, czy osobą uprawnioną do zachowku w rozumieniu art. 991 § 1 k.c., która jako zstępny byłaby powołana do spadku z ustawy, jest wnuk spadkodawcy jako dalszy zstępny, gdy dziecko spadkodawcy jako spadkobierca ustawowy odrzuciło spadek z ustawy.​

Sąd Najwyższy zważył, że przy interpretacji przepisów dotyczących instytucji zachowku nie należy ich wykładać rozszerzająco. Prawo do zachowku ma bowiem charakter osobisty i przysługuje konkretnej osobie. Art. 991 k.c. dotyczy osób, które byłyby powołane do spadku z ustawy. W niniejszej sprawie wnuk spadkodawcy nie byłby powołany do spadku z ustawy gdyż do kręgu spadkobierców ustawowych należał jego rodzic, który spadek odrzucił. 

Przyjęta przez Sąd Najwyższy interpretacja wydaje się zatem słuszna, zaś inne rozumienie kręgu osób uprawnionych z art. 991 k.c. mogłoby prowadzić do wypaczenia instytucji zachowku. 

Autor: Michał Wasilenko

Adwokat, Senior Associate w Departamencie Prawnym, członek Izby Adwokackiej w Lublinie, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie spółek handlowych oraz w prawie cywilnym.

Russell  Bedford Poland

Russell Bedford Poland

W Russell Bedford Poland łączymy potencjał naszych ekspertów z wielu branż, oferując Państwu usługi w zakresie doradztwa prawnego, podatkowego, audytu, księgowości oraz doradztwa restrukturyzacyjnego i biznesowego.

Na polskim rynku usług profesjonalnych działamy od 2011 roku, nasze biura znajdują się w Warszawie, Katowicach i w Bydgoszczy. Pracuje w nich ponad 70-osobowy zespół zajmujący się kompleksową obsługą zarówno przedsiębiorstw, jak i podmiotów indywidualnych. Nasz zespół tworzą adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi, doradcy restrukturyzacyjni, księgowi, biegli rewidenci, biegli ds. wycen, analitycy finansowi i inni specjaliści.

Nasze publikacje

rbiuletyn

 

lipiec-wrzesień 2023

RB Biuletyn numer 44

pobierz magazyn

Nasze publikacje

rb restrukturyzacje             russellbedford             rbdombrokersi