Sąd Najwyższy rozstrzygnął wątpliwość dotyczącą możliwości zaskarżenia postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego w toku postępowania upadłościowego

W artykule Możliwość zaskarżenia postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego w toku postępowania upadłościowego wskazywaliśmy na problematykę związaną z brakiem bezpośredniego uregulowania przedmiotowego zagadnienia w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej jako „Prawo upadłościowe”), oraz na rozbieżność w powyższym zakresie istniejącą w praktyce sądowej. Zgodnie ze wskazanymi w poprzednim artykule rozważaniami, część judykatury opowiedziała się za możliwością zaskarżenia postanowienia o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego, podczas gdy druga część judykatury prezentuje pogląd przeciwny. Zwolennicy pierwszego z ww. stanowisk podkreślali, iż w związku z tym, że przepis art. 37 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej jako „Prawo upadłościowe”), nie wskazuje bezpośrednio, że art. 741 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm., dalej jako: „k.p.c.”) nie znajduje zastosowania w przypadku postępowania upadłościowego, to na postanowienie o ustanowieniu tymczasowego nadzorcy sądowego powinno służyć zażalenie. Część judykatury prezentującej pogląd przeciwny oparła się przede wszystkim na wykładni uchylonego już art. 42 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze (nazwa ustawy obowiązująca przed dniem 1 stycznia 2016 r., dalej jako „Prawo upadłościowe i naprawcze”), zgodnie z którą uczestnicy postępowania o ogłoszenie upadłości nie mogli i nie mogą kwestionować samego faktu udzielenia zabezpieczenia, tj. ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego. 

Zdaniem Sądu Najwyższego nie można uznać art. 39 ust. 3 Prawa upadłościowego za kompletną regulację kwestii zaskarżalności postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika i tym samym uważać za podstawę do wnioskowania a contrario, że inne postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika nie są zaskarżalne zażaleniem

Przepisy ustawy – Prawo upadłościowe mają pierwszeństwo przed stosowaniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 kwietnia 2019 r., III CZP 108/18 (dalej jako „Uchwała”) rozstrzygnął przedmiotowe zagadnienie, wskazując iż na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika wydane w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym po złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadłości przysługuje zażalenie (art. 741 k.p.c. w związku z art. 37 zdanie pierwsze i z art. 33 ust. 1 - Prawo upadłościowe).

Sąd Najwyższy w Uchwale wskazał, iż regulacja postępowania zabezpieczającego w przepisach ustawy – Prawo upadłościowe nie jest kompletna, wobec czego zgodnie z art. 37 zdanie pierwsze Prawo upadłościowe, w sprawach nieuregulowanych w tych przepisach stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym, z wyłączeniem art. 396 KPC, którego stosowanie zostało wyłączone w art. 37 zdanie drugie Prawo upadłościowe. 

W uchwale zostało ponadto podkreślone, że w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym w związku z postępowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu zabezpieczającym tylko w sprawach, które nie są uregulowane w ustawie – Prawo upadłościowe. Oznacza to, że pierwszeństwo przed stosowaniem przepisów kodeksu postępowania cywilnego mają nie tylko art. 36-43 Prawa upadłościowego, lecz także pozostałe przepisy ustawy – Prawo upadłościowe, dotyczące postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. W świetle tak rozumianego art. 37 zdanie pierwsze Prawa upadłościowego do postępowania zabezpieczającego prowadzonego w związku z postępowaniem w przedmiocie ogłoszenia upadłości zastosowanie ma wyrażona w art. 33 ust. 1 Prawo upadłościowe zasada, że zażalenie przysługuje na postanowienie kończące postępowanie oraz w przypadkach określonych w ustawie – Prawo upadłościowe. Idąc tym tokiem myślenia, Sąd Najwyższy stwierdził, że postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika, w tym postanowienie w przedmiocie ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego (art. 38 ust. 1 zdanie pierwsze PrUpad), nie należy do kategorii postanowień kończących postępowanie. Stwierdzić trzeba, że odpowiedź na pytanie, czy na takie postanowienie przysługuje zażalenie, zależy od tego, czy w świetle art. 33 ust. 1 in fine Prawa upadłościowego i art. 37 zdanie pierwsze Prawa upadłościowego wchodzi w tej sytuacji w grę zastosowanie art. 741 k.p.c.

Wyjaśnienie zakresu przedmiotowego art. 39 Prawa upadłościowego

Sąd Najwyższy w Uchwale odwołał się w swoich rozważaniach do wykładni art. 42 zawartego pierwotnie w przepisach ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz do obowiązującego obecnie art. 39 Prawa upadłościowego. Sąd Najwyższy pokreślił, iż wątpliwość dotyczącą zakresu przedmiotowego art. 42 Prawo upadłościowe i naprawczego zastąpiła nowa wątpliwość, sprowadzająca się do pytania, czy art. 39 ust. 3 Prawa upadłościowego wyczerpująco reguluje kwestię zaskarżalności postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika. Zgodnie z treścią uzasadnienia Uchwały sprawa zaskarżalności wydawanych w pierwszej instancji postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika nie należy do spraw uregulowanych – w rozumieniu art. 37 Prawo upadłościowe, wobec czego do postanowień tych znajduje zastosowania art. 741 k.p.c., zawarte w art. 39 ust. 3 zdanie drugie Prawa upadłościowego uregulowanie zażalenia ma charakter wycinkowy, gdyż – jak wynika z art. 39 ust. 3 zdanie pierwsze Prawa upadłościowego – odnosi się tylko do postanowień pozytywnych (o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego oraz o uchyleniu zajęcia rachunku bankowego) i nie dotyczy postanowień negatywnych (oddalających wniosek o zastosowanie takiego zabezpieczenia). Dlatego też zdaniem Sądu Najwyższego nie można uznać ww. art. 39 ust. 3 za kompletną regulację kwestii zaskarżalności postanowień w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika i tym samym uważać za podstawę do wnioskowania a contrario, że inne postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika nie są zaskarżalne zażaleniem.