Dla zobrazowania skali przyrostu postępowań upadłościowych wobec ostatniego roku obowiązywania poprzedniego modelu upadłości konsumenckiej, tj. roku 2014 – na 300 rozpoznanych wniosków o ogłoszenie upadłości konsumentów ogłoszono 31 upadłości. Natomiast już po nowelizacji w 2015 roku na 5616 wniosków było to już 2220 ogłoszonych upadłości konsumenckich, w 2016 roku 8694 złożonych wniosków – 4447 upadłości konsumenckich, a w 2017 roku na rekordowe 11120 złożonych wniosków – 5470 upadłości. Znowelizowane przepisy uruchomiły oczekiwane rezultaty w postaci powrotu osób zadłużonych do sytuacji sprzed bankructwa ekonomicznego.
Rażące niedbalstwo zamyka furtkę dla oddłużenia
Jak pokazała obecna praktyka sądowa, jednak nie każdy dłużnik będący w stanie niewypłacalności zasługuje na dobrodziejstwa znowelizowanych przepisów. U podstaw rozstrzygnięć oddalających wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej leżą w szczególności względy niedochowania należytej staranności przy kształtowaniu własnej sytuacji finansowej . Jednym z częściej spotykanych powodów stanowiących podstawę do zastosowania przez sądy przesłanki negatywnej (oddalenie wniosku) jest to, że dłużnik wpadł w „spiralę zadłużenia”, czyli według orzecznictwa sądów zawiniło jego rażąco niedbałe postępowanie. Zgodnie z interpretacją przyjętą przez sądy upadłościowe pojęcie rażącego niedbalstwa to między innymi zwiększanie zadłużenia poprzez zaciąganie nowych kredytów w celu pokrycia własnych wydatków, a także poprzednich wierzytelności. Obecny stan prawny nie daje więc możliwości oddłużenia każdemu niewypłacalnemu dłużnikowi .
Najnowszy projekt ustawy prawo upadłościowe przesuwa granicę ogłoszenia upadłości na korzyść dłużnika. Zrezygnowano z badania przez sąd zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności – czy to skautek winy umyślnej, czy rażącego niedbalstwa – na etapie rozpoznawania wniosku o ogłoszeniu upadłości. Natomiast tego typu niewłaściwe zachowanie dłużnika, niebędące przestępstwem czy czynnościami zmierzającemu do pokrzywdzenia wierzycieli, będzie badane przy ustalaniu planu spłaty wierzycieli, co w konsekwencji może wydłużyć okres spłaty nawet do 84 miesięcy. Jest to kolejny krok w kierunku poszerzenia kręgu adresatów znowelizowanych przepisów, realizowany poprzez możliwie precyzyjne zdefiniowanie podstaw ogłoszenia upadłości. Ma to na celu ograniczenie rozbieżności w orzecznictwie sądowym w tym zakresie.
Ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego
Kolejnym istotnym novum regulującym sytuację prawną osoby niewypłacalnej, która nie posiada majątku podlegającego egzekucji, ma być ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego na etapie postępowania o ogłoszenie upadłości (przed ogłoszeniem upadłości) i wydanie orzeczenia kończącego postępowanie bez ustalenia planu spłaty z pominięciem właściwego postępowania upadłościowego które odbywa się z udziałem syndyka. Takie rozwiązanie ma być odpowiedzią na usprawnienie postępowania i oddłużenia upadłego w stosunkowo niedługim czasie.
Układ z wierzycielami
Instrumentem mającym umożliwić restrukturyzację zadłużenia jest wprowadzenie możliwości zawierania przez dłużnika układu z wierzycielami, który następnie będzie zatwierdzany przez sąd upadłościowy. Zawarcie układu oraz jego wykonanie poprowadzi wykwalifikowany doradca restrukturyzacyjny. Projekt przewiduje także kolejne rozwiązanie mające na celu pominięcie właściwego postępowania upadłościowego, zgodnie z którym będzie możliwe przeprowadzenie sprzedaży całego podlegającego egzekucji majątku w trybie przygotowanej likwidacji „pre-pack”.
Oczywiście nie bez znaczenia dla kształtu wprowadzanych rozwiązań jest coroczny wzrost wpływu spraw upadłościowych do sądów upadłościowych, które wciąż nie są dostosowane kadrowo do tak znacznej liczby spraw.
Autor: Michał Zawiła.
Partner w RB Restrukturyzacje. Licencjonowany Doradca Restrukturyzacyjny, nr wpisu 1050. Adwokat wpisany na listę przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Katowicach.
