languageRU      languageEN      internationalInternational        phoneZadzwoń do nas: 22 276 61 80

Jesteś tutaj:Start/O RB/Doradztwo Prawne i Podatkowe RB Biuletyn/Numer 35 - Doradztwo Prawne i Podatkowe RB Biuletyn/Roszczenia przysługujące w związku z naruszeniem ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – Część II
wtorek, 03 sierpień 2021 10:06

Roszczenia przysługujące w związku z naruszeniem ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – Część II

W drugiej części artykułu omawiającego roszczenia przysługujące z tytułu naruszenia prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, przyglądamy się roszczeniom odszkodowawczym, roszczeniom o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści, a także roszczeniom o zasądzenie odpowiedniej kwoty na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego.

 

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać określonych roszczeń: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań; złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych czy zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego, jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. Roszczeń tych można domagać się łącznie bądź tylko niektórych z nich.

Roszczenie odszkodowawcze

Obowiązek naprawienia szkody, która została wyrządzona przedsiębiorcy czynem nieuczciwej konkurencji, przedstawia przepis art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Wykorzystanie tego przepisu stanowi mechanizm obronny dla przedsiębiorcy poszkodowanego działaniem deliktowym osoby trzeciej. „Obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej czynem nieuczciwej konkurencji jest skonstruowany, podobnie jak w przepisach dotyczących ochrony praw wyłącznych (zwłaszcza art. 287 ust. 1 i art. 296 ust. 1 p.w.p. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw), na zasadach ogólnych, przez które rozumieć należy przepisy regulujące ogólne zasady naprawienia szkody (art. 361-363 k.c.) oraz przepisy dotyczące przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej za czyny niedozwolone (art. 415 i n. k.c.; B. Gawlik”1.

„Roszczenie o naprawienie szkody w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pełni te same funkcje, jakie pełni roszczenie o naprawienie szkody uregulowane w kodeksie cywilnym. Nadrzędną funkcją roszczenia odszkodowawczego jest funkcja kompensacyjna, przesądzająca o obowiązku wyrównania uszczerbku wyrządzonego w określonych dobrach podlegających ochronie prawnej”2. „Funkcja kompensacyjna determinuje granice odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Zgodnie z art. 363 § 1 k.c. wyrównanie uszczerbku może nastąpić w dwojaki sposób – poprzez przywrócenie stanu poprzedniego (restitutio in integrum) bądź poprzez zapłatę odpowiedniej kwoty w pieniądzu. Szkody wyrządzone czynami nieuczciwej konkurencji w przeważającym zakresie mieszczą się w hipotezie normy z art. 363 § 1 zdanie drugie k.c. i podlegają naprawieniu w drodze zapłaty odszkodowania pieniężnego. Prymat funkcji kompensacyjnej pociąga za sobą istotne implikacje w sferze określenia zakresu, w jakim szkoda podlega naprawieniu; z perspektywy interesów poszkodowanego zakres ten wyznacza pełna wartość poniesionej szkody (zasada pełnego odszkodowania), natomiast w aspekcie interesów sprawcy zakres ten jest ograniczony zakazem wzbogacenia poszkodowanego wskutek naprawienia szkody”.3

W doktrynie pojawia się również stanowisko, że obowiązek polegający na naprawieniu wyrządzonej szkody ma wymiar prewencyjno-wychowawczy. Prewencja w tym wypadku ma polegać na odstraszaniu przyszłych sprawców od popełnienia czynów deliktowych z uwagi na konieczność wyrównania strat, które przedsiębiorca odniósł w wyniku czynów niedozwolonych. W orzecznictwie natomiast odpowiedzialność odszkodowawcza przybiera niekiedy wymiar formy represji wobec sprawcy, co zostało uwypuklone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 300/04, ale istnieją również poglądy odmienne w literaturze.

„Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej są:

1) powstanie szkody;

2) wyrządzenie szkody na skutek zdarzenia (faktu), z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, tzn. czynu nieuczciwej konkurencji;

3) związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zdarzeniem, które ją spowodowało”4.

Odnosząc się do pojęcia samej szkody, zauważyć należy, że w kodeksie cywilnym oraz w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ustawodawca nie zdefiniował co kryje się pod tym pojęciem. „W literaturze wypracowano jednak spójną koncepcję rozumienia szkody jako uszczerbku w prawnie chronionych dobrach, zarówno w sferze majątkowej, jak i niemajątkowej.5 Uszczerbek, o którym mowa, może polegać na utracie, zmniejszeniu lub niepowiększeniu aktywów albo powstaniu lub zwiększeniu pasywów poszkodowanego”6. Naruszenie przez podmiot trzeci czynem nieuczciwej konkurencji dóbr niematerialnych przedsiębiorcy zwykle powoduje szkodę na gruncie relacji podmiotu na danym rynku z innymi przedsiębiorcami, kontrahentami i klientami. W takim wypadku pozycja na rynku danego przedsiębiorcy może ulec zmianie, pogorszyć się. Dokładne określenie takiej szkody jest znacznie utrudnione, ponieważ wpływ na jej wysokość ma wiele czynników. Dodatkowo należy pamiętać, że nie każde naruszenie interesów prowadzące do wypełnienia przesłanek czynu nieuczciwej konkurencji powoduje szkodę rozumianą jako uszczerbek majątkowy i rodzi po stronie sprawcy czynu odpowiedzialność odszkodowawczą.

„Podobnie jak w powszechnym prawie cywilnym, na tle komentowanej ustawy można rozróżnić dwie postacie szkody: szkodę rzeczywistą (damnum emergens) i utracony zysk (lucrum cessans). Szkoda rzeczywista odpowiada zmianie stanu majątkowego poszkodowanego bądź poprzez zmniejszenie jego aktywów, bądź poprzez powiększenie pasywów. Utracony zysk stanowią korzyści (aktywa), które poszkodowany z dużym stopniem prawdopodobieństwa uzyskałby, gdyby mu nie wyrządzono szkody”7.

Mając na uwadze czyny nieuczciwej konkurencji i pojęcie szkody rzeczywistej czy utraconych korzyści, rozróżnienie tych pojęć w konkretnym stanie faktycznym sprawia znaczne trudności. Straty, które zostały poniesione przez przedsiębiorcę mają odzwierciedlenie na różnych polach prowadzonej przez niego działalności, mowa m.in. o naruszeniu renomy przedsiębiorcy, prawa do oznaczeń lub naśladownictwo określonych produktów. „W literaturze przyjmuje się, że na szkodę rzeczywistą składają się m.in. nakłady poczynione na podjęcie produkcji towarów lub świadczenie usług, których przedsiębiorca nie zdoła odzyskać wskutek czynu nieuczciwej konkurencji, podwyższone nakłady na reklamę i wyjaśnienie sytuacji rynkowej zmierzające do zmniejszenia lub eliminacji skutków niedozwolonego działania, utracone koszty amortyzacji, koszty modyfikacji asortymentu lub sposobu wytwarzania towarów, koszty związane z wykryciem bezprawnej działalności, a także obniżenie wartości chronionego dobra (zwłaszcza wprzypadku oznaczeń i know-how)” 8.

Zgodnie z wyrokiem Sadu Apelacyjnego w Poznaniu przykładem szkody rzeczywistej, która została poniesiona przez przedsiębiorcę na skutek czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na kopiowaniu jego towarów przez byłego kontrahenta (który w konsekwencji powyższego wycofał się ze współpracy z powodem), są utracone koszty inwestycyjne związane z koniecznością wycofania towarów oryginalnych z obrotu oraz koszty opracowania nowej linii towarów9.

Biorąc pod uwagę orzecznictwo w zakresie czynów nieuczciwej konkurencji przedsiębiorcy, można stwierdzić, że znacznie częściej występują z roszczeniem odszkodowawczym w postaci utraconego zysku. Aby poszkodowany przedsiębiorca mógł skutecznie dochodzić naprawienia szkody, powinien wykazać z dużym stopniem prawdopodobieństwa, że w oznaczonym okresie osiągnąłby określony zysk, którego został pozbawiony wskutek popełnionego deliktu10. Przedsiębiorca w takim wypadku nie ma natomiast obowiązku wykazywać, że założony zysk osiągnąłby na pewno, wystarczy wykazanie, że korzyść utraconą przez niezgodne z prawem działanie innej osoby mógłby realnie osiągnąć, biorąc pod uwagę wszystkie aspekty. Poszkodowany powinien wykazać, że utracona korzyść była realna (wysoce prawdopodobna) nie tylko obiektywnie, biorąc pod uwagę model starannego przedsiębiorcy, ale także że była ona realna w konkretnej, indywidualnej sytuacji poszkodowanego.

„Dowodzenie wysokości utraconego zysku, ze względu na różnorodność jego form i przyczyn, może być dokonane za pomocą rozmaitych środków dowodowych i oparte na różnych procesach wnioskowania. Jedną z dostępnych metod dowodzenia wysokości utraconego zysku jest porównanie poziomu obrotów danym towarem przed i po dokonaniu czynu nieuczciwej konkurencji na podstawie ksiąg handlowych; dowód z opinii biegłego na temat popytu na ten towar w pewnym okresie, dowód możliwości produkcyjnych itp.”11.

Osoba, która dopuściła się czynów nieuczciwej konkurencji i została zobowiązana do naprawienia wyrządzonej działaniem szkody, odpowiada wyłącznie za szkodę, która pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z popełnionym przez niego deliktem. Dlatego prawidłowe wykazanie szkody w sprawach z zakresu nieuczciwej konkurencji jest w praktyce wysoce skomplikowane. Dostrzegł to również Sąd Najwyższy, który w uzasadnieniu jednego z wyroków, wskazał: „Rekompensowanie szkód powstałych w wyniku czynów nieuczciwej konkurencji, a także naruszeń z zakresu własności przemysłowej, napotyka w obowiązującym stanie prawnym na trudności dowodowe zwłaszcza wzakresie wysokości doznanej szkody a to z uwagi na różnorodność i intensywność następstw takiego czynu, nie zawsze możliwych do ustalenia i poznania. Są to zjawiska i fakty trudno uchwytne, bo dotyczące reakcji szerokiego kręgu klienteli, przyczyn spadku zainteresowania towarem, kosztów niezbędnych do przywrócenia pozycji rynkowej poszkodowanego, zwiększonej reklamy czy nadwerężonej jeśli nie wręcz obniżonej renomy prowadzonego przedsiębiorstwa i innych narażonych na szwank interesów poszkodowanego przedsiębiorcy. Stąd zawsze możliwe jest zgłoszenie przez sprawcę czynu, przeciwstawnej do ustalonej przez Sąd orzekający, argumentacji i krytyki tych ustaleń oraz oceny co do powstania i stopnia wpływu szkodzących następstw w majątku poszkodowanych”12.

Jednocześnie Sąd Najwyższy zwraca uwagę na możliwość naprawienia szkody w pełnym zakresie, nie jedynie w jakiejś części „Zawarte w art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. odesłanie do zasad ogólnych obejmuje swoim zakresem również zasadę pełnego wynagrodzenia wyrządzonej szkody (art. 361 § 2 k.c.). Odszkodowanie przyznane poszkodowanemu czynem nieuczciwej konkurencji powinno wyrównać cały uszczerbek spowodowany bezprawnym działaniem w majątku poszkodowanego, czemu służy opisana metoda dyferencyjna”13.

Z uwagi na trudności w praktyce co do ustalenia wysokości rzeczywiście poniesionej szkody w zakresie dóbr niematerialnych, w orzecznictwie i literaturze poszukuje się innych metod obliczania wysokości szkody lub wysokości odszkodowania.

Ostatnią z przesłanek w zakresie dochodzenia odszkodowania za czyny nieuczciwej konkurencji jest istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy szkodą a czynem nieuczciwej konkurencji, który ją spowodował. W tym zakresie w orzecznictwie i literaturze poglądy są mocno podzielone, Sąd Najwyższy w jednym z wyroków uznał, że istnieje związek przyczynowy pomiędzy czynem nieuczciwej konkurencji polegającym na naśladownictwie opakowań a utraconym zyskiem stanowiącym równowartość zysku osiągniętego przez naruszyciela14. Natomiast stanowisko zgoła odmienne przedstawia się w literaturze dosyć licznie. Profesor Ryszard Skubisz zauważył, że stanowisko Sądu Najwyższego w praktyce nie do końca może być zgodne ze stanem faktycznym, gdyż zysk osiągnięty przez naruszyciela jest „wynikiem wielu czynników (np. skali przedsiębiorstwa, sposobu jego prowadzenia, jakości oferowanych towarów i usług)”15.

Niemniej bez względu na poglądy przedstawiane w orzecznictwie czy doktrynie związek przyczynowo-skutkowy powinien zostać oceniany indywidualnie w zgodzie z przesłankami wypracowanymi w powszechnym prawie cywilnym. „Ocena ta należy do sądu orzekającego, działającego zgodnie z własną wiedzą i doświadczeniem życiowym”16. Natomiast w przypadkach, w których sąd orzekający potrzebuje pomocy w zakresie wiedzy specjalistycznej, ma możliwość skorzystania z pomocy biegłego17.

W zakresie samej odpowiedzialności za poniesioną szkodę swoim bezprawnym działaniem, naruszający odpowiada na zasadzie winy. Pod pojęciem winy zawarte są dwa elementy: działanie bezprawne i wina w znaczeniu subiektywnym. Przesłanka bezprawności jest wykazana w każdym przypadku ustalenia, że czyn sprawcy wypełnia znamiona czynu nieuczciwej konkurencji w rozumieniu komentowanej ustawy. Czyny nieuczciwej konkurencji ze swej natury są bowiem bezprawne18. Wykazanie sprawcy czynu winy sprawia w rzeczywistości wiele trudności, gdyż należy rozróżnić winę umyślną, gdy sprawca miał świadomość o tym, że podejmowane przez niego działania są bezprawne, od winy nieumyślnej, gdy sprawca powinien był wiedzieć, że działanie jest bezprawne. Wykazanie tych okoliczności jest dość skomplikowane w praktyce. W sprawach z zakresu nieuczciwej konkurencji zastosowanie znajduje zaostrzony miernik należytej staranności z „uwzględnieniem zawodowego charakteru działalności gospodarczej” sprawcy. Od przedsiębiorców wymaga się znajomości przepisów prawa i następstw wynikających z niego dla prowadzonej przez nich działalności.19.

Z uwagi na fakt, że w przypadku dochodzenia odszkodowania w sprawach z zakresu nieuczciwej konkurencji, stosuje się odwołanie do przepisów ogólnych tj. art. 363 § 1 k.c., to poszkodowanemu służy wybór co do formy naprawienia szkody. Przedsiębiorca może wybrać formę przywrócenia stanu poprzedniego bądź zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Przywrócenie stanu poprzedniego w przypadku naruszeń ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie do końca w praktyce jest zadawalające z uwagi na fakt, że funkcję tą spełnia poniekąd art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 u.z.n.k. oraz wniosek z art. 18 ust. 2 u.z.n.k. „Roszczenie o usunięcie skutków naruszeń oraz wniosek o orzeczenie o przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnionym deliktem pełnią zwykle tę samą funkcję, co restytucja naturalna, a przy tym ich dochodzenie nie wymaga wykazania winy po stronie sprawcy”20. Natomiast w przypadku w którym nie ma możliwości naprawienia szkody w całości, a jedynie w części „w takich sytuacjach można dopuścić przyznanie poszkodowanemu dodatkowego świadczenia (odszkodowania) pieniężnego, które ma na celu „uzupełnienie” restytucji naturalnej do granicy pełnego naprawienia szkody”21.

Ponadto Sąd Najwyższy w wyroku wskazał, że widzi możliwość dochodzenia roszczenia o naprawienie szkody łącznie z roszczeniem o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.22

Należy także pamiętać, że do odpowiedzialności odszkodowawczej można pociągnąć nie tylko tego kto ja faktycznie wyrządził, ale również pomocnika, podżegacza czy osobę, która korzystała z takiej szkody.

Roszczenie o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści

Roszczenie o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści wskutek czynów nieuczciwej konkurencji zawarte jest w art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. Podobnie jak w przypadku dochodzenia odszkodowania, roszczenie o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści może być dochodzone zgodnie z zasadami ogólnymi zawartymi w art. 405 k.c., co znajduje również potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie23. Roszczenie o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści może być dochodzone łącznie z pozostałymi roszczeniami jak i samodzielnie, co potwierdza orzecznictwo w wyrokach „roszczenie ma charakter samoistny i może być dochodzone łącznie z pozostałymi roszczeniami z art. 18 ust. 1 u.z.n.k. lub odrębnie, a także niezależnie od ewentualnych roszczeń służących powodowi z innych tytułów prawnych, zwłaszcza z tytułu niewykonania zobowiązań umownych.”24

Celem roszczenia o wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści jest regulacja stanu majątkowego poszkodowanego przedsiębiorcy sprzed popełnienia czynu.

Przesłankami roszczenia z art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. są:

1) popełnienie czynu nieuczciwej konkurencji;

2) wzbogacenie sprawcy;

3) zubożenie poszkodowanego oraz

4) związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem.

W zakresie konieczności wykazania przesłanki zubożenia poszkodowanego, inne stanowisko prezentuje Sąd Apelacyjny w Poznaniu, który wskazał, że: „Roszczenie o wydanie uzyskanych korzyści stanowi samodzielną podstawę odpowiedzialności, różni od bezpodstawnego wzbogacenia (z art. 405 i n. k.c.). Nie ma zatem podstaw odmawiać uwzględnienia roszczenia o ich wydanie z uwagi na fakt, że powód nie wykazał swojego zubożenia.”25

Natomiast pod pojęciem związku przyczynowo – skutkowego zachodzącego pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem rozumie się także „współzależność”.

Omawiane roszczenie pozwala poszkodowanemu na żądanie wydania wszelkich korzyści, jakie sprawca uzyskał bezpośrednio lub pośrednio kosztem jego majątku.26

Praktyka pokazuje, że korzyści jakie mogą zostać osiągane przez sprawców czynów nieuczciwej konkurencji jest wiele. Z uwagi na otwarty katalog czynów nieuczciwej konkurencji zawartych w art. 3 ust. 1 u.z.n.k., katalog bezpodstawnie uzyskanych korzyści, również jest otwarty, co obliguje do każdorazowego weryfikowania poszczególnych przesłanek roszczenia z art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k. uwzględniając okoliczności konkretnej sprawy. Biorąc pod uwagę orzecznictwo oraz doktrynę w zakresie roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści w przypadku naruszenia praw wyłącznych, wskazać można następujące przykładowe rodzaje wzbogacenia. „Wzbogacenie po stronie sprawcy może obejmować wartość tego, co sprawca zaoszczędził wskutek niezawarcia z poszkodowanym umowy o korzystanie z naruszonego dobra (dotyczy to jedynie tych dóbr, które mogą być przedmiotem umów licencyjnych, np. oznaczeń, przedmiotów wzornictwa przemysłowego, know-how). Obliczenie ekwiwalentu korzystania z danego dobra następuje według kryteriów obiektywnych, tj. na podstawie wartości rynkowej tego korzystania, odpowiadającej opłacie licencyjnej, jaką sprawca musiałby uiścić, aby korzystać z niego za zgodą poszkodowanego.”27

Wzbogacenie może również polegać na uzyskaniu korzyści gospodarczych kosztem utraty części lub całości rynku przez poszkodowanego. Zubożeniem w majątku poszkodowanego będzie zatem przede wszystkim utrata korzyści z gospodarczego wykorzystywania swoich dóbr niematerialnych lub pozycji rynkowej.28 W literaturze funkcjonuje pogląd zgodnie z którym należy oceniać odrębnie i niezależnie pojęcie wzbogacenia sprawcy od osiągniętego przez niego zysku. W praktyce może bowiem pojawić się taka sytuacja w której sprawca czynu niedozwolonego nie osiągnie żadnego zysku np. z powodu unicestwienia i przerwania tego procederu na początku. Mimo to poszkodowany przedsiębiorca ma prawo dochodzić i w takim wypadku rekompensaty odpowiadającej wartości korzystania z chronionego dobra.29

Jednocześnie dochodzący zapłaty świadczenia powinien uwzględnić, to, że nie powinien domagać się całego osiągniętego przez sprawcę zysku, a jedynie takiej części, która związana jest bezpośrednio z wysokością zubożenia po jego stronie. Wpraktyce może zdarzyć się tak, że pozostała część uzyskanej przez sprawcę korzyści pochodzi z jego własnych nakładów na które poszkodowany przedsiębiorca nie miał wpływu. Dlatego poszkodowany nie może żądać wydania tych korzyści, które nie zostały uzyskane kosztem jego zubożenia, ale dzięki własnemu wysiłkowi sprawcy.30 Wina sprawcy nie ma znaczenia dla dochodzenia roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści. Jednocześnie znaczenie dla obowiązku zwrotu korzyści może mieć stan świadomości naruszającego, jeśli uzyskane w sposób niezgodny z prawem korzyści zużył lub utracił.

W przypadku dochodzenia roszczeń w zakresie czynów nieuczciwej konkurencji wyliczenie rozmiaru szkody, korzyści, zysków zawsze stanowi znaczne trudności. Biorąc pod uwagę, że pod pojęciem korzyść, zysk mieści się szerokie spektrum różnego rodzaju wzbogaceni, mówimy zarówno o rzeczywistym zysku wzbogaconego, jak i zaoszczędzonych przez niego wydatkach, które ponosiłby np. w postaci nieuiszczonych opłat licencyjnych. „Przedmiotem roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści jest jedynie faktyczny zysk, który pochodzi bezpośrednio z bezprawnego korzystania z prawa do znaku towarowego. Nie stanowi tej kategorii korzyść polegająca na zaoszczędzeniu przez naruszyciela wydatków (np. niezapłacone wynagrodzenie za korzystanie ze znaku towarowego)”31. W konsekwencji dochodzona wysokość roszczenia, zysku powinna pozostawiać w związku z wysokością zubożenia w majątku poszkodowanego przedsiębiorcy.

Ponadto, należy pamiętać, że istnieje możliwość łącznego dochodzenia roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści wraz z roszczeniem o naprawienie szkody, przy czym kwota stanowiąca sumę dochodzonego świadczenia nie może przekraczać uszczerbku poniesionego przez poszkodowanego przedsiębiorcę. Innymi słowy kwota dochodzonego świadczenia nie może powodować, że przedsiębiorca wzbogaci się kosztem naruszającego. Stanowisko takie prezentuje również doktryna32.

Roszczenie o zasądzenie odpowiedniej kwoty na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego

Roszczenie o zasądzenie odpowiedniej kwoty na cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego uregulowane zostało w art. 18 ust. 1 pkt 6 u.z.n.k. Celem przedmiotowego roszczenia jest przede wszystkim nałożenie odczuwalnej kary dla sprawcy czynu nieuczciwej konkurencji. Taki sposób ukarania sprawcy czynu nie do końca znajduje zrozumienie w części doktryny, która krytycznie patrzy na taką represyjną funkcję. Drugą z funkcji jakie przybiera omawiane roszczenie jest funkcja prewencyjna, odstraszająca od dokonywania czynów nieuczciwej konkurencji. Często w praktyce zdarza się tak, że roszczenia pieniężne przewidziane w artykule 18 u.z.n.k. nie spełniają w całości oczekiwań poszkodowanego, zwłaszcza bacząc na szereg wymogów, które poszkodowany musi wykazać czy udowodnić, co wrzeczywistości jest trudne. W świetle tych trudności zdarza się, że sprawca czynu nieuczciwej konkurencji wzbogaci się kosztem poszkodowanego przedsiębiorcy, a taka perspektywa daje sprawcy poczucie, że działanie niezgodne z prawem daje zysk i zadawalający efekt. Takiej perspektywie przeciwstawia się właśnie cel jaki niesie ze sobą omawiane roszczenie, które w konsekwencji służyć ma ograniczeniu opłacalności dokonywania czynów nieuczciwej konkurencji i pozwala na pełniejsze realizowania owej funkcji.

Przesłanką dochodzenia roszczenia z art. 18 ust. 1 pkt 6 u.z.n.k. jest wina sprawcy czynu. Stopień winy w tym wypadku nie ma odzwierciedlenia w zakresie możliwości dochodzenia przez poszkodowanego roszczenia. Niemniej niski stopień winy powinien prowadzić do zmodyfikowania wysokości kwoty zasądzanej na cel społeczny.

„Zasądzona na cel społeczny kwota powinna być „odpowiednia”. Wśród kryteriów, które znajdą zastosowanie do oceny adekwatności żądanej kwoty, wymienić należy: rozmiar i częstotliwość naruszeń, krąg adresatów czynu, sposób działania sprawcy, rodzaj interesów, których dotyczyło naruszenie”33.

Innymi kryteriami wpływającymi na wysokość pokutnego są: zachowanie sprawcy po wszczęciu przeciwko niemu postępowania sądowego, zwłaszcza respektowanie lub lekceważenie ewentualnego wcześniejszego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia; dotkliwość skutków czynu dla pokrzywdzonego przedsiębiorcy. Ze względu na pewne podobieństwo do instytucji zadośćuczynienia uregulowanego w art. 448 k.c., przy ocenie, czy żądana kwota pokutnego jest odpowiednia, można także posiłkowo wykorzystywać dyrektywy wypracowane w orzecznictwie na tle powołanego przepisu. W szczególności wysokość zasądzanej kwoty może być uzależniona od stopnia winy sprawcy, rozmiaru i intensywności krzywdy, postaci i zakresu negatywnych konsekwencji wynikających z popełnionego czynu34.

Zawarte w przepisie art. 18 ust. 1 pkt 6 u.z.n.k. sformułowanie „zasądzenie (...) na określony cel społeczny” jest nieostre. Należy pamiętać, że zasądzenie świadczenia powinno nastąpić jedynie na rzecz określonego podmiotu prawa, który będzie miał możliwość w przyszłości ewentualnego egzekwowania tej należności w postępowaniu egzekucyjnym. Podmiotami takimi mogą być m.in. fundacje, stowarzyszenia, ale także spółki prawa handlowego i osoby fizyczne, które spełniają kryteria przedmiotowe określone w art. 18 ust. 1 pkt 6 u.z.n.k.

Prawo dopuszcza zasądzenia świadczenia bezpośrednio na rzecz powoda, ale wyłącznie, gdy spełnia on kryteria w tym także zasądzenie go kumulatywnie z zasądzeniem roszczeń pieniężnych przewidzianych w art. 18 ust. 1 pkt 4 i 5 u.z.n.k. W przypadku jednak, gdyby beneficjent świadczenia prowadził inną dodatkową działalność, zasądzona kwota może być wykorzystania wyłącznie na cele wymienione w art. 18 ust. 1 pkt 6 u.z.n.k.

W chwili, gdy sąd zasądzi świadczenie zapłaty kwoty na rzecz określonego beneficjenta, z chwilą uprawomocnienia się tego wyroku, wyłącznie ten podmiot dysponuje prawem do dysponowania tą kwotą w całości. Z tą chwilą powód – poszkodowany przedsiębiorca – traci możliwość rozporządzania w jakikolwiek sposób tą kwotą.

Egzekucja zasądzonego świadczenia zależy od decyzji beneficjenta, który staje się wierzycielem w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu egzekucyjnym i jest uprawniony do prowadzenia we własnym imieniu i na własną rzecz egzekucji zasądzonej kwoty od pozwanego. Beneficjentowi służy również uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi w zakresie zasądzonego pokutnego (art. 782 k.p.c.). Wierzycielem w postępowaniu egzekucyjnym jest bowiem osoba, na której rzecz zasądzono świadczenie podlegające ściągnięciu. Nie zawsze pozycja wierzyciela egzekwującego pokrywa się z pozycją powoda występującego w procesie (...). Nie zawsze też (...) w postępowaniu egzekucyjnym występują w charakterze stron te same podmioty co w postępowaniu rozpoznawczym)35.

Podsumowanie

Treść przepisu art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zawiera katalog roszczeń, z którymi może wystąpić przedsiębiorca, którego interes został naruszony lub zagrożony. W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca może żądać: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań; złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych czy zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. Roszczeń tych można domagać się łącznie bądź tylko niektórych z nich.

_________________________________

1 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku – o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, t.j. Dz. U. z 2020 poz. 1913 ze zm., zwany dalej ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub u.z.n.k.

2 A. Jakubecki, Postępowanie zabezpieczające w sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej, Kraków 2002, s. 72; E. Wojcieszko-Głuszko, Tajemnica przedsiębiorstwa i jej cywilnoprawna ochrona na podstawie przepisów prawa nieuczciwej konkurencji, PIPWI UJ 2005, z. 89, s. 35).

3 A. Tischner, Odpowiedzialność majątkowa za naruszenie prawa do znaku towarowego, Warszawa 2008, s. 72.

4 S. Grzybowski, J. Skąpski, S. Wójcik, Zarys prawa cywilnego, Warszawa 1988, s. 145.

5 Z. Banaszczyk, Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do artykułów 1-44911, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2008, s. 992 i n.

6 M. Kaliński, System Prawa Prywatnego, t. 6, s. 77.

7 Z. Banaszczyk, Kodeks cywilny, t. 1, Komentarz do artykułów 1-44911, red. K. Pietrzykowski, t. 1, 2008, s. 996.

8 L. Górnicki, Nieuczciwa konkurencja, w szczególności przez wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług i środku ochrony w prawie polskim, Wrocław 1997, s. 89; J. Szwaja, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, 2006, s. 858-859; E. Wojcieszko-Głuszko, Tajemnica przedsiębiorstwa, s. 101-102.

9 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 listopada 2007 r., I ACa 970/07.

10 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 19/08.

11 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 18/08.

12 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 300/04.

13 Ibidem.

14 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2003 r., II CKN 578/99.

15 Ryszard Skubisz (Prawo znaków towarowych. Komentarz, Warszawa 1990 r., s. 18.

16 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2003 r., III CKN 473/01.

17 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2008 r., IV CSK 5/08.

18 J. Szwaja, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, 2006, s. 854; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2011 r., I ACa 465/11.

19 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 sierpnia 1993 r., III CRN 77/93.

20 E. Nowińska i M. du Vall, Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, 2008, s. 303.

21 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1971 r., III CRN 450/70.

22 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1970 r., I CR 434/69.

23 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 września 2008 r., I ACa 635/08.

24 Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2013 r., I ACz 2239/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2009 r., I ACa 422/09.

25 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7 listopada 2007 r., I ACa 819/07.

26 B. Gawlik, Prawo wynalazcze: zagadnienia wybrane, red. S. Grzybowski, A. Kopff, s. 358-359.

27 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CSK 237/06.

28 Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., II CKN 578/99.

29 R. Skubisz, Roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści w prawie własności przemysłowej w: Współczesne problemy prawa handlowego, Kraków 2007 r., s. 316.

30 S. Sołtysiński (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, T. Szymanek, Komentarz do prawa wynalazczego, s. 303; J. Szwaja (w:) Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, 2006, s. 871-872.

31 Ibidem.

32 J. Szwaja, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, 2006, s. 873; J. Barta, R. Markiewicz (w:) Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, 1994, s. 161.

33 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 grudnia 2008 r., I ACa 565/08; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lipca 2007 r., I ACa 400/07.

34 E. Wojcieszko-Głuszko, Tajemnica przedsiębiorstwa i jej cywilnoprawna ochrona na podstawie przepisów prawa nieuczciwej konkurencji, 2005 r., s. 134.

35 K. Korzan, Sądowe postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne w sprawach cywilnych, s. 183.

Nikol Małaszewska-Dąbrowska

Aplikantka adwokacka przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie, absolwentka Podyplomowego Studium Prawa Spółek na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Z Kancelarią Russell Bedford związana od 2012 roku. Specjalizuje się w obsłudze podmiotów gospodarczych jak i osób fizycznych w zakresie doradztwa prawnego w postępowaniach cywilnych i karnych. Posiada doświadczenie zawodowe, które obejmuje prowadzenie sporów sądowych. Jest także autorką wielu artykułów o tematyce prawnej i podatkowej, publikowanych w prasie branżowej.

Nasze publikacje

rbiuletyn

 

lipiec-wrzesień 2023

RB Biuletyn numer 44

pobierz magazyn

Nasze publikacje

rb restrukturyzacje             russellbedford             rbdombrokersi