W odpowiedzi na pandemię COVID-19 oraz związanymi z nią skutkami gospodarczymi jakie wywołała, wprowadzono możliwość przeprowadzenia przez przedsiębiorców uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. W momencie wdrożenia przepisów projektodawca wskazywał, że wprowadzenie UPR jest niezbędne ze względu na przewidywania, że pandemia COVID-19 doprowadzi wiele podmiotów gospodarczych do konieczności podjęcia szybkich czynności restrukturyzacyjnych. Argumentowano, że w związku z tym należy wprowadzić rozwiązania prawne maksymalnie upraszczające przeprowadzenie restrukturyzacji, przy jednoczesnym zachowaniu optymalnej efektywności[1].
Branża rolnicza przoduje w otwieraniu UPR
Z raportu Fundacji Court Watch Polska „Uproszczone Postępowanie Restrukturyzacyjne – raport z roku funkcjonowania” wynika, że UPR był najpopularniejszym wśród dłużników typem postępowania restrukturyzacyjnego. Jak wynika z przeprowadzonych badań, w lipcu 2020 roku wszczęto 30 UPR, zaś w czerwcu 2021 roku już 236 UPR, co stanowi wzrost miesięcznego wpływu UPR o 687% w ciągu roku. W ciągu pierwszego roku od chwili uchwalenia ustawy odnotowano 1251 otwartych UPR, co stanowi 84% postępowań restrukturyzacyjnych. Kolejnym pod względem popularności typem postępowań było przyspieszone postępowanie układowe (9%), potem postępowanie sanacyjne (5%) i postępowanie układowe (2%), z kolei najmniej popularne było postępowanie o zatwierdzenie układu (<1%). Najwięcej postępowań otworzyły firmy z obszaru właściwości Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie (211), a najmniej z obszaru właściwości Sądu Rejonowego w Legnicy (6). Niespełna połowę firm stanowiły przedsiębiorstwa działające w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, ponad ¼ stanowiły spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a trzecią formę prawną stanowiły gospodarstwa rolne.
Przeprowadzone badania pokazały, że najwięcej firm, które ogłosiły otwarcie UPR należało do branży rolniczej, bowiem stanowiły 1/5 dłużników (21%), przedsiębiorstw handlowych (18%) oraz firm należących do innych branż (29%).
Podsumowując wyniki wszystkich otwartych uproszczonych postępowań restrukturyzacyjnych, w których złożono wniosek o zatwierdzenie układu, do zawarcia układu doszło w niemal połowie przypadków (48%). Druga połowa spraw, w których złożono wniosek nie została jeszcze rozpatrzona. Z kolei 1/3 postępowań została umorzona z uwagi na brak złożenia wniosku o zatwierdzenie układu w terminie 4 miesięcy. Co do pozostałych 220 spraw brak jest informacji co do rozstrzygnięcia. Układ najczęściej był zawierany przez dłużników z branży przetwórstwa przemysłowego (59%) i handlu (46%) a najrzadziej w przypadku dłużników z branży logistycznej.
Spośród 1251 wszczętych postępowań, w okresie do połowy listopada 2021 r., zostało oddalonych 14% wniosków o zatwierdzenie układu.
Sądy odmawiały zatwierdzenia układu, jeżeli spełnione zostały przesłanki z art. 165 ustawy prawo restrukturyzacyjne, tj. m.in. w przypadku, gdy układ naruszał prawo, jeżeli oczywiste było, że układ nie będzie wykonany, gdy dłużnik nie wykonywał zobowiązań powstałych po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, oraz w przypadku, gdy jego warunki były rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia. Ponadto układ nie mógł być zatwierdzony, jeżeli dłużnik zamierzał dokonać spłaty wierzytelności poprzez likwidację majątku, co jest przymiotem postępowania upadłościowego a nie restrukturyzacyjnego. Sądy odmawiały zatwierdzenia układu w sytuacji, gdy plan restrukturyzacyjny i propozycje układowe były sporządzone w sposób ogólnikowy, nieklarowny i niekompletny.
Postępowanie o zatwierdzenie układu
W miejsce dotychczasowych regulacji dotyczących uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, od 1 grudnia 2021 r. weszły w życie nowe przepisy, w postaci zmodyfikowanego postępowania o zatwierdzenie układu, które ma zwiększyć zakres ochrony dłużnika oraz utrzymać pozasądowy charakter postępowania. Choć wiele rozwiązań wprowadzonych w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym zostało utrzymanych w postępowaniu o zatwierdzenie układu, w tym zakaz prowadzenia względem dłużnika egzekucji oraz zakaz wypowiadania umów najmu i dzierżawy po wszczęciu postępowania, to nowe uregulowanie wprowadziło również kilka zmian.
W odróżnieniu od UPR, obwieszczenia o otwarciu układu nie dokonuje już dłużnik, a nadzorca po sporządzeniu spisu wierzytelności, który nabywa uprawnienia nadzorcy sądowego.
Zmiana nastąpiła również w zakresie publikowania ogłoszeń o wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego. Od 1 grudnia 2021 r. zaczął funkcjonować Krajowy Rejestr Zadłużonych – jawny, powszechny i bezpłatny portal internetowy, powstały na kształt Krajowego Rejestru Sądowego, zawierający informacje o dłużnikach, postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych. Oznacza to, że każdy doradca restrukturyzacyjny pełniący funkcję nadzorcy jest zobligowany do założenia konta na portalu, celem komunikacji z sądem w toku postępowania.
Nowe przepisy wprowadziły również zmianę w zakresie wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu. Będą oni mogli uwolnić się od odpowiedzialności dopiero w momencie zatwierdzenia układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, a nie w chwili zamieszczenia obwieszczenia o otwarciu postępowania, jak to miało miejsce w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym.
Warto nadmienić, że w odróżnieniu od uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, w ramach nowego postępowania dłużnik nie będzie miał zakazu spłaty długów, które chciałby objąć układem. Większość rozwiązań przyjętych w UPR została jednak utrzymana w nowym postępowaniu o zatwierdzenie układu.
[1] Uzasadnienie do projektu ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 382, str. 14, https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/B2E9AA1082EE4696C12585700042D075/%24File/382.pdf
Autor: Milena Hęglewicz, radca prawny Russell Bedford Poland
